Błyskotliwa zieleń: Wrażliwość i inteligencja roślin (Mancuso Stefano, Viola Alessandra)

Kiedy parę lat temu, ktoś porwał z korytarza bloku, w którym mieszkam, ustawione tam donice z kwiatami, tak byłam tym faktem poruszona, że opisałam ze szczegółami to wydarzenie w recenzji Kryminalny listopad obsadzając się nieomal w roli Profesorowej Szczupaczyńskiej, bohaterki cyklu retro kryminałów, tropiącej sprawców tej bulwersującej kradzieży. W końcu jednak, gdy już mi trochę przeszło, postanowiłam odwrócić sytuację i odtąd, kiedy przesadzam moje domowe rośliny, pewną pulę wystawiam na okno klatki schodowej z karteczką o treści: "Jesteśmy do adopcji". Uważałam to do tej pory, za swój autorski – dość dobry – pomysł, bo mimo, że blok jest kameralny (tylko trzypiętrowy), to zawsze w ciągu jednego dnia roślinki zostają przez kogoś przygarnięte. Z radością odkryłam niedawno, że podobne rozwiązanie wprowadzono również w jednej z bydgoskich galerii handlowych. To otwarty i bezobsługowy punkt wymiany, w którym można podzielić się z innymi swoimi roślinami – wystarczy przynieść je i ustawić na półkach, można oddać lub wymienić na inne, albo po prostu wziąć sobie roślinkę, która się nam spodoba. Podoba mi się ta inicjatywa i mam nadzieję, że podobne miejsca funkcjonują w innych miastach. Każdy, kto hoduje rośliny, staje co jakiś czas przed dylematem, co zrobić z klęską ich nadmiaru, kiedy rodzina i znajomi zostali już obdarowani, a wyrzucić po prostu nie można, bo przecież one też żyją!
A o tym, że żyją i nie jest to bezmyślna egzystencja przekonują nas autorzy książki: Błyskotliwa zieleń: Wrażliwość i inteligencja roślin (Mancuso Stefano, Viola Alessandra). To propozycja nie tylko dla miłośników roślin doniczkowych, ale książka popularnonaukowa, dzięki której chyba każdy, jeśli nie jest w tej dziedzinie profesjonalistą, może znaleźć dla siebie informacje nowe, a nawet wręcz odkrywcze i nieprawdopodobne: od wprowadzających w temat, a sięgających czasów starożytnych filozofów: ich podejrzeń i teorii na temat wyższych, niż powszechnie sądzono możliwości roślin, aż po dokonania współczesnej neurobiologii.

„Niektórzy najgenialniejsi myśliciele swoich czasów – od Platona po Demokryta i od Fechnera po Darwina – widzieli w roślinach istoty inteligentne. Jedni wierzyli w ich zdolność odczuwania, inni wyobrażali je sobie jako ludzi tkwiących głową w ziemi: jako czujące, inteligentne istoty dysponujące ludzkimi umiejętnościami, z wyjątkiem tych, które uniemożliwia im osobliwa pozycja. Dziesiątki wielkich myślicieli sformułowało podwaliny teoretyczne i udokumentowało inteligencję roślin. Mimo to przekonanie, że rośliny są istotami znacznie mniej inteligentnymi i rozwiniętymi nawet od bezkręgowców i że na „drabinie ewolucyjnej” – na której istnienie brakuje jakichkolwiek dowodów, ale jest dobrze zakorzeniona w naszych głowach – znajdują się zaledwie stopień wyżej od obiektów nieożywionych, utrzymuje się we wszystkich kulturach i nieustannie przejawia w naszym codziennym zachowaniu” *

A na to, jak bardzo życie nas ludzi, jest od roślin uzależnione, nie trzeba przytaczać dowodów. To, że one bez nas poradziłyby sobie świetnie, jest tak samo pewne jak to, że my bez nich nie przetrwalibyśmy ani dnia.

„(..)rośliny są w stanie przeżyć nawet silne uszkodzenia, ponieważ – w przeciwieństwie do nas – są podzielne i wyposażone w liczne „centra dowodzenia” oraz strukturę sieciową, która trochę przypomina Internet. Być może już w niedalekiej przyszłości okaże się, że musimy lepiej zapoznać się z roślinami, bowiem to od nich będzie zależało nasze przetrwanie. I to nie tylko dlatego, że gdyby nie one, to w ogóle by nas nie było – bez fotosyntezy nie powstałby tlen, który jest nam potrzebny do oddychania. Rośliny stanowią podstawę naszego łańcucha pokarmowego i to im zawdzięczamy – o czym chętnie zapominamy – zasoby energetyczne (paliwa kopalne), na których od tysięcy lat opiera się nasza cywilizacja. Rośliny są dla nas pożywieniem, lekiem, źródłem energii i materiałem produkcyjnym, słowem: cennym surowcem, na którego łaskę i niełaskę jesteśmy zdani i od którego w coraz większym stopniu zależy również nasz przyszły rozwój naukowy i technologiczny”*

Błyskotliwa zieleń: Wrażliwość i inteligencja roślin (Mancuso Stefano, Viola Alessandra) pozwala spojrzeć zupełnie inaczej na rośliny – bowiem brak mózgu ( w naszym rozumieniu tego organu) i możliwości przemieszczania się, choć jak chodzi o to drugie, dotyczy tylko niektórych roślin, nie są dowodami na brak inteligencji. To tylko nasz ludzki, dość stereotypowy - o czym przekonują autorzy - sposób postrzegania świata roślin, nie pozwala nam dostrzegać ich ukrytego, innego, nierzadko właśnie wręcz błyskotliwego, sposobu na realizację celów.
A zatem, jeżeli jeszcze nie wierzycie, że: „Rośliny rozmawiają ze sobą, rozpoznają krewnych. I mają charakter: podobnie jak w świecie zwierząt, również w ich świecie trafiają się oportuniści, rośliny wspaniałomyślne, szczere i podstępne. Rośliny nagradzają tych, którzy im pomagają, i karzą tych, którzy im szkodzą„*, to po prostu musicie tę książkę przeczytać.

*Wszystkie cytaty pochodzą z książki: Stefano Mancuso, Alessandra Viola, „Błyskotliwa zieleń”, przeł. Anna Wziątek, Bukowy Las, 2017.