"Pierwsza forma (...) natury odnosi się do Boga, jako Przyczyny całej rzeczywistości, druga - obejmuje sferę przyczyn prymordialnych wszystkich rzeczy, trzecia - odkrywana jest w rzeczywistości materialnej opisanej podziałami, czasem i przestrzenią, a czwartą jest Bóg pojęty, jako Kres wszelkiego stworzenia. (...)

Tak pojęty czwórpodział natury wyznacza, jak powiedziano, schemat kompozycyjny Periphyseonu: księga pierwsza pełni rolę swoistego wprowadzenia, przygotowującego narzędzia pojęciowe do dalszych analiz, księga druga dotyczy natury pierwszej, niestworzonej i stwarzającej, którą jest Bóg pojęty jako Przyczyna wszystkich rzeczy. Księga trzecia poświęcona jest analizom natury drugiej, stworzonej i stwarzającej, na którą składa się sfera przyczyn prymordialnych. W księdze czwartej Eriugena przeprowadza analizy trzeciej formy natury, stworzonej i niestwarzającej, która obejmuje skutki przyczyn prymordialnych, czyli całość rzeczywistości stworzonej ujętej w stanie rozproszenia, opisanej różnymi podziałami. Księga piąta wreszcie traktuje przede wszystkim o doktrynie powrotu wszystkich rzeczy do ich źródła, którym jest Bóg pojęty jako cel całego stworzenia, czyli jako natura niestworzona i niestwarzająca".

fragment Wstępu do Księgi drugiej


Jan Szkot Eriugena - teolog i filozof chrześcijański, działający na dworze króla Franków Karola II Łysego, pochodzący z Irlandii. Wiele jego poglądów spotkało się z krytyką ze strony Magisterium Kościoła, jako niezgodnych z prawdami wiary chrześcijańskiej.


[Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2010]