Dodany: 07.11.2022 14:27|Autor:

zawartość zbioru


- Endre Ady: Czerwone chmury (Vörös felhők alatt); Błękitny sen (A kék álom); Na kocią łapę z Maryją (Vad Mária); Trzech mężów Johanny (Ɉohanna három férje); Grób siostry Beáty (Beáta nőver sírja); Próbna noc poślubna panny Almy (Alma kisasszony próbanásza); Éva, ta ostatnia (Éva, a legutolsó leány); Pocałunek Rozálii Mihályi (Mihályi Rozália csókja); Oczy Cirle (A Cirle szemei); Judyta i Holofernes (Ɉudit és Holofernesz); Duch Rákhel Szelezsán (Szelezsán Rákhel kisértet); Młodsza siostra Évy Eszterkuthy (Eszterkuthy Éva húga); Śmierć Veturii (Veturia asszony halála); Port Arthur nocą (Egy éjszaka Port Arthurban); Zabójca Sabaseff (A gyilkos Sabaseff); Miłość Pála Sámsona (Sámson Pál szerelme); przeł. Elżbieta Cygielska
- Géza Csáth: Niebieska łódź (A kék csónak); Przełęcz (Hegyszoros); przeł. Elżbieta Cygielska
- Gyula Krúdy: Figle Cecilii (Cecil csínyje); Wisielec (Az akasztott ember); Kwatera odmieńców (A bolondok kvártélya); Blamaż romantyka (Egy regényes úr felsülése); przeł. Elżbieta Cygielska
- Dezső Kosztolányi: Długa i cudna wędrówka Kázméra Prassza (Prassz Kázmér hosszú és csodálatos útja); Tylko mały biały pies (Csak egy kis fehér); Wodorost (Hinár); Samobójca (Öngyilkos); przeł. Anna Górecka
- Zsigmond Móricz: Ostatnia wieczerza (A végvacsora); Kobieta w czerni (A feketeruhás nő); przeł. Elżbieta Cygielska
- Mihály Babits: Starość Aleksandra Wielkiego (Nagy Sándor öregkora); Dwie fantazje (Két fantázia); Osy Kristófa (A Kristóf-darazsak); Pies (A "kutya"); przeł. Anna Górecka
- Margit Kaffka: Siostra Anuncjata (Soror Annuncia); Ciche kryzysy (Scendes válságok); przeł. Elżbieta Cygielska
- Emma Ritoók: Obce mury (Idegen falak); To nie jest noc zakochanych (Az éjszaka nem szerelmes); przeł. Elżbieta Cygielska
- Sándor Bródy: Córki Rubina (A Rubin-leányok); Noc poetów (Költők éjszákaja); przeł. Elżbieta Cygielska
- Károly Lovik: Taniec cieni (Árnyéktánc); Żona ślepca (A vak ember felesége); przeł. Elżbieta Cygielska
- Viktor Cholnoky: Oko Trivulzia (Trivulzio szeme); Tammuz (Tammuz); Wieczerza rycerza Taddeusza (Taddeusz lovag vacsorája); Krew ptaka aleriona (Az alerion-madár vére); przeł. Elżbieta Cygielska
- László Cholnoky: Niebiańska droga Prikka (Prikk mennyei útja) - Dawny Prikk i nowy Prikk (A régi és az új Prikk); Muzyka niewidzialnego młota (A láthatatlan pöröly muzsikája); Niebiańska droga Prikka (Prikk mennyei útja); przeł. Julia Wolin
- Sándor Hunyady: Katastrofa (Katasztrófa); Dom pod czerwoną latarnią (A vöröslámpás ház); Obława w Złotym Orle (Razzia az Arany Sasban); przeł. Anna Górecka
- Frigyes Karinthy: Melancholia (Melankólia); Eskimos (Az eszkimó); Halandża (Halandzsa); U cioci (A néninél); Bogaty człowiek płacze (A gazdag ember sír); Cyrk (A cirkusz); Mój ojciec (Az apám); Wielbiciel (A rajongó); Ogniwa łańcucha (A láncszemek); przeł. Anna Górecka
- Károly Pap: Bluźnierstwo Csuromowej (Csuromné istenkáromlása); Krew (Vér); Śpiew (Ének); Azarel przybywa do Pesztu (Azarel Pestre érkezik); Uczta (Lakoma); Eliksir bezpłodności (A terméketlenség itala); Kaznodzieja (A fölbukkanó ember); przeł. Anna Górecka

Elżbieta Cygielska: U progu zeszłego stulecia

Źródła tekstów i zdjęć


[Państwowy Instytut Wydawniczy, 2022]

(c)Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie bez zgody autora zabronione.

Wyświetleń: 222
Dodaj komentarz
Przeczytaj komentarze
ilość komentarzy: 7
Użytkownik: jolietjakeblues 11.01.2023 11:07 napisał(a):
Odpowiedź na: - Endre Ady: Czerwone chm... | jolietjakeblues
Endre Ady (1877-1919)

Urodził się w Érmindszent (dziś Ady Endre w Rumunii) w zubożałej kalwińskiej rodzinie szlacheckiej. Uczęszczał do gimnazjów w Nagykároly (dziś Carei) i Zilah (dziś Zalău). Studiował prawo w Debreczynie, ale studia porzucił. Trzeci tom jego wierszy "Új versek" (1906, Nowe wiersze) zawierał pełne ekspresji, nowoczesne liryki, zwiastujące przemianę węgierskiej dykcji poetyckiej w duchu symbolizmu i secesji. Zadedykował go Adél Brüll, swojej kochance i muzie. To z nią po raz pierwszy wyjechał do Paryża, który w latach 1904-1911 odwiedził siedmiokrotnie, pełniąc też funkcję paryskiego korespondenta prasy węgierskiej. Kolejne tomy wierszy ugruntowały pozycję Adyego jako innowatora języka poetyckiego oraz radykalnego kontestatora węgierskiej rzeczywistości. Dominującymi motywami były: fatalna miłość, mistyka śmierci, potęga pieniądza, spór z Bogiem, mesjańska misja artysty i rewolucja, która miała przeorać "madziarski ugór". W późnych zbiorach pojawia się temat wojny i przemijania: "A halottak élén" (1918, Na czele umarłych), "Az utolsó hajók" (1923, Ostatnie okręty). Pod koniec życia schorowany poeta znalazł spokój u boku młodej żony, Berty Bonczy, adresatki prostych liryków miłosnych. Był też utalentowanym prozaikiem, autorem pięciu tomów nowel: "Sápadt emberek és történetek" (1907, Bladzi ludzie i historie), "Új csapáson" (1909, Na nowej ścieżce), "Így is történhetik" (1910, Tak też może się zdarzyć), "A tízmilliós Kleopátra és egyéb történetek" (1910, Kleopatra za dziesięć milionów i inne historie), "Muskétás tanár úr" (1913, Pan nauczyciel Muskétás). Opublikował ponad dwa tysiące tekstów publicystycznych, świadczących o nonkonformizmie i pasji polemicznej. Zmarł w Budapeszcie.
Użytkownik: jolietjakeblues 11.01.2023 13:26 napisał(a):
Odpowiedź na: - Endre Ady: Czerwone chm... | jolietjakeblues
Géza Csáth (właśc. József Brenner, 1887-1919)

Urodził się w Szabadce (dziś Subotica w Serbii) i ukończył tamtejsze gimnazjum. Od 1901 publikował w prasie recenzje muzyczne i felietony. Po nieudanym egzaminie do akademii muzycznej podjął studia medyczne w Budapeszcie. Pracował w klinice chorób psychicznych u boku słynnego profesora Ernő Moravcsika. W tym czasie uzależnił się od morfiny i choć kilkakrotnie podejmował terapię odwykową, już nigdy nie uwolnił się od nałogu. Porzuciwszy klinikę, został lekarzem uzdrowiskowym. Był wszechstronnie uzdolniony: grał na kilku instrumentach, miał talent plastyczny. Jego młodzieńcza praca "Az elmebetegségek psychikus mechanizmusa" (1912, O psychicznym mechanizmie chorób umysłowych) jest jedną z pierwszych na Węgrzech rozpraw na temat freudyzmu. Od 1908 systematycznie drukował w piśmie "Nyugat". W tym samym roku ukazał się pierwszy zbiór jego opowiadań "A varázsló kertje" (Ogród czarnoksiężnika). Po nim nastąpiły kolejne: "Az albíróék és egyéb elbeszélések" (1909, Podsędkowie i inne opowiadania), "Délutáni álom" (1911, Popołudniowy sen), "Schmith mézeskalácsos" (1912, Piernikarz Schmith), "Muzsikusok" (1913, Muzykanci). Bohaterami Csátha kierują wielkie emocje i namiętności, często wracają oni do czasów dzieciństwa, wkraczają do świata snów. Csáth jest autorem ośmiu sztuk teatralnych, z których najbardziej znane są "Ɉanika" (1911), "Hamvazószerda" (1911, Środa popielcowa), "Horváték" (1912, Horvatowie). Przez całe życie pisał dziennik. Jego zapiski z lat 1912-1913 (Napló; Dziennik) ze względów obyczajowych opublikowano dopiero w 1989, do tego czasu krążyły jedynie w odbitkach. W 1919 uciekł ze szpitala psychiatrycznego, zastrzelił żonę, po czym popełnił samobójstwo, zażywając śmiertelną dawkę trucizny.
Użytkownik: jolietjakeblues 11.01.2023 14:01 napisał(a):
Odpowiedź na: - Endre Ady: Czerwone chm... | jolietjakeblues
Gyula Krúdy (1878-1933)

Urodził się w Nyíregyháza. Syn zamożnego adwokata pochodzącego z rodziny szlacheckiej. Uczył się m.in. w spiskim Podolińcu, którego atmosferę odtworzył później w wielu utworach. W 1896 zamieszkał w Budapeszcie i niebawem zadebiutował tomem nowel "Üres a fészek és egyéb történetek" (1897, Gniazdo jest puste i inne historie), utrzymanym w tradycji romantycznej. Szybko wypracował własny styl, o czym świadczy liryczno-impresjonistyczna proza, w której obrazował ginący świat szlachecki, poetycko przetwarzając jego realia. Z nostalgicznym wspomnieniem "starych, dobrych czasów" mamy do czynienia m.in. w zbiorach opowiadań "A szakáll szárítón" (1906, W suszarni bród), "Álmok hőse" (1906, Bohater snów), "Andráscsik örököse" (1908, Spadkobierca Andráscsika). Jednocześnie utrwalał klimaty Budapesztu przełomu wieków. Bohaterów często kreował na własne podobieństwo - tak powstał Sindbad, alter ego Krúdyego z powieści "A francia kastély" (1912, Francuski pałac), tomów opowiadań "Szindbád ​ifjúsága" (1911, Młodość Sindbada) i "Szindbád utazásai" (1912, Podróże Sindbada). Kimś takim był też Kázmér Rezeda. Wielki sukces czytelniczy odniosła powieść "A vörös postakocsi" (1914, Czerwony dyliżans), w której z ironią przedstawił stołeczne targowisko próżności oraz jej kontynuacja "Őszi utazások a vörös postakocsin" (1917, Jesienne podróże czerwonym dyliżansem). Współcześnie wysoko cenione są powieści "Laur dla Natalii" (Asszonyságok díja, 1920; wyd. pol. 1997), "Napraforgó" (1918, Słoneczniki), "N.N." (1922). Zostawił po sobie ponad 60 powieści, około 3000 opowiadań, ponad tysiąc artykułów i felietonów, kilka dramatów. W ostatnich latach życia zmagał się z biedą i chorobą. Umarł w Budapeszcie.
Użytkownik: jolietjakeblues 11.01.2023 15:33 napisał(a):
Odpowiedź na: - Endre Ady: Czerwone chm... | jolietjakeblues
Dezső Kosztolányi (1885-1936)

Urodził się w Szabadce i skończył tamtejsze gimnazjum. Studiował filologię węgierską i niemiecką na uniwersytecie w Budapeszcie, ale przerwał studia i poświęcił się dziennikarstwu i literaturze. Debiutował tomem wierszy "Négy fal között" 91907, W czterech ścianach). Od 1908 współpracował z pismem "Nyugat". Pierwszym jego sukcesem był tom poetycki "A szegény kisgyermek panaszai" (1910, Skargi biednego dziecięcia). Zarówno ten, jak i kolejne - "Mágia" (1912, Magia), "Mák" (1916, Mak), "Kenyér és bor" (1920, Chleb i wino) - utrzymane były w duchu impresjonizmu i dekadencji. Już wczesne zbiory małych próz "Boszorkányos esték" (1908, Wieczory czarownic), "Bolondok" (1911, Szaleńcy), "Beteg lelkek" (1912, Chore dusze), "Bűbájosok" (1916, Czarodzieje) zawierały arcydzieła nowelistyki, ale prawdziwą dojrzałość twórczą autor osiągnął w latach dwudziestych. Początkowo głosił hasło sztuki dla sztuki, lecz pod wpływem dramatycznych przeżyć wojny i węgierskich rewolucji zaczął poruszać aktualne tematy. Za najlepsze jego powieści uchodzą "Krwawy poeta" ("Nero, a véres költő", 1922; wyd. pol. 1928), "Ptaszyna" (Pacsirta", 1924; wyd. pol. 1962 i 2011), "Złoty latawiec" ("Aranysárkány", 1925; wyd. pol. 2020), "Édes Anna" (1926, "Anna Édes"; wyd. pol. "Grzech słodkiej Anny", 1931) oraz opowiadania zebrane w tomach "Kornel Esti" ("Esti Kornél", 1933; wyd. pol. 1981) i "Tengerszem" (1936, Morskie oko). Wiersze z tego okresu prezentował w książkach "A bús férfi panaszai" (1924, Żale smutnego mężczyzny) i "Meztelenül" (1928, Nago). Był też niezmordowanym felietonistą i krytykiem literackim, występował w obronie węgierszczyzny, czemu dał wyraz m.in. w głośnym szkicu "Miejsce języka węgierskiego na kuli ziemskiej" (1930). Zmarł w Budapeszcie na raka dziąseł.
Użytkownik: jolietjakeblues 12.01.2023 15:08 napisał(a):
Odpowiedź na: - Endre Ady: Czerwone chm... | jolietjakeblues
Zsigmond Móricz (1879-1942)

Urodził się w Tiszacsécse. Pochodził z ubogiej rodziny kalwińskiej. Uczył się w gimnazjach w Debreczynie, Sárospatak i Kisújszállás. Wspomnienia z tych lat utrwalił m.in. w powieści "Bądź zawsze dobry" ("Légy jó mindhalálig", 1920; wyd. pol. 1939). Studiował teologię, potem prawo w Debreczynie i Budapeszcie, gdzie zamieszkał w 1900 i pracował jako dziennikarz. W 1908 opublikował w "Nyugacie" nowelę "Siedem grajcarów", która spotkała się z wielkim uznaniem. Rok później wydał tom nowel pod tym samym tytułem i niebawem stał się jedną z czołowych postaci węgierskiego życia literackiego. W 1915 był korespondentem wojennym. Wyrażał poparcie dla rewolucji mieszczańskiej i Republiki Rad, za co spotkały go represje. Początkowo zajmowała go głównie tematyka wiejska, ale zerwał z powszechną w XIX wieku manierą idealistycznego przedstawiania wsi na rzecz naturalizmu, by ostatecznie zostać mistrzem realizmu krytycznego w literaturze węgierskiej. Do najważniejszych powieści tego nurtu należą m.in. "Az isten háta mögött" (1911, Gdzie diabeł mówi dobranoc), "A fáklya" (1917, Pochodnia), poświęcona problemom inteligencji, "Kivilágos kivirradtig" (1926, Do białego rana), "Úri muri" (1928, Pańskie hulanki) - ukazujące zmierzch i demoralizację szlachty, "Krewni" ("Rokonok", 1932; wyd. pol. 1952) o kryzysie gospodarczym i degeneracji elit w prowincjonalnym mieście. Najbardziej znaną z jego powieści historycznych jest trylogia "Erdély" (Siedmiogród), której akcja dzieje się w czasach księcia Gábora Bethlena: "Tündérkert" (1922, Czarodziejski ogród), "A nagy fejedelem" (1927, Wielki książę), "A nap árnyéka" (1935, Cień słońca). Był utalentowanym publicystą. Zmarł w Budapeszcie na udar mózgu.
Użytkownik: jolietjakeblues 13.01.2023 11:40 napisał(a):
Odpowiedź na: - Endre Ady: Czerwone chm... | jolietjakeblues
Mihály Babits (1883-1941)

Urodził się w Szekszárdzie. Po ukończeniu gimnazjum cystersów w Pécsu studiował w Budapeszcie filologię węgierską, francuską i klasyczną. Erudycyjne, odznaczające się kunsztem formalnym wiersze z trzech pierwszych jego tomów: "Levelek Iris koszorújából" (1909, Liście z wieńca Iris), "Herceg, hátha megjön a tél is" (1911, Książę, a jeśli i zima nadejdzie) i "Recitativ" (1916), osnute były wokół tematów z mitologii i literatury antycznej, z kręgu sztuki łacińskiej i renesansowej, Biblii i kultur egzotycznych. Po wybuchu wojny światowej Babits zainteresował się aktualnymi wydarzeniami i otwarcie głosił poglądy pacyfistyczne, narażając się na represje władz. Z upływem czasu porzucił ekstrawagancję formalną, czemu dał wyraz w trzech kolejnych zbiorach wierszy. Opublikował też kilka powieści, m.in. napisaną pod wpływem teorii Freuda "Kalif bocian" ("A gólyakalifa", 1916; wyd. pol. 1983), "Timár Virgil fia" (1922, Syn Timára Virgila), "Halálfiali" (1927, Skazańcy), przedstawiającą losy rodziny szlachecko-mieszczańskiej na przełomie wieków, oraz powieść fantastyczną "Elza pilóta vagy a tökéletes társadalom" (1933, Pilotka Elza, czyli społeczeństwo doskonałe). Opowiadania zebrał w tomach: "Karácsonyi Madonna" (1920, Bożonarodzeniowa Madonna), "Arany garas" (1923, Złoty grosz), "A torony árnyéka" (1931, Cień wieży), "Hatholdas rózsakert" (1937, Sześciomorgowa różanka). W 1938, śmiertelnie chory, napisał poemat "Księga Ɉonasza" ("Ɉónas könyve"; wyd. pol. 1998), inspirowany historią biblijnego proroka. Był też autorem licznych rozpraw, polemik, szkiców literackich, tekstów krytycznych zebranych m.in. w tomach "Gondolat és írás" (1922, Myśl i pisanie), "Élet és irodalom" (1929, Życie i literatura), "Könyvről könyvre" (1940, Z książki na książkę), a także dwutomowego dzieła "Az európai irodalom története" (1934-1935, Historia literatury europejskiej). Zmarł na raka krtani w Budapeszcie.
Użytkownik: jolietjakeblues 13.01.2023 15:35 napisał(a):
Odpowiedź na: - Endre Ady: Czerwone chm... | jolietjakeblues
Margit Kaffka (1880-1918)

Urodziła się w Nagyakároly (dziś Carei w Rumunii). Po śmierci ojca, który był prokuratorem, rodzina popadła w biedę i Margit oddano do internatu szkoły przyklasztornej w Szatmárnémeti (dziś Satu Mare). Przeżycia z tych lat pisarka wykorzysta później w kilku nowelach oraz powieści "Mrowisko" ("Hangyaboly", 1917; wyd. pol. 1983). Naukę kontynuowała w Budapeszcie. Do 1915 utrzymywała się z pracy pedagogicznej. Wydała pięć książek poetyckich, m.in. "Versek" (1904, Wiersze), "Tallózóévek" (1911, Lata gromadzenia), "Az életutján" (1918, Na drodze życia), ale uznaniem cieszyła się głównie jako autorka impresjonistycznej prozy psychologicznej, w której ukazywała obraz zubożałej szlachty na początku XX wieku, skupiając się głównie na losach kobiet. Za najlepszą jej powieść uchodzi "Barwy i lata" ("Színek és évek", 1912; wyd. pol. 1960). Prócz niej i "Mrowiska" wydała jeszcze cztery powieści: "Levelek a zárdából" (1904, Listy z klasztoru), "Mária évei" (1913, Lata Márii), "Állomások" (1914, Przystanki), "Két nyár" (1916, Dwa lata). Również w nowelach pisarka koncentruje się na przeżyciach wewnętrznych bohaterów oraz ich motywacjach: "Gondolkodók és egyéb elbeszélések" (1906, Myśliciele i inne opowiadania), "Csendes válságok" (1910, Ciche kryzysy), "Süppedő talajon" (1912, Na grząskim gruncie), " Szent Ildefonsz bálja" (1914, Bal świętego Ildefonsa), "A révnél" (1918, Przy przystani). Dorobek publicystyczny Kaffki zebrano m.in. w tomie "Hullámzó élet" (1959, Zmienne życie). Z pisarek związanych z pismem "Nyugat" jedynie ona weszła do kanonu literatury węgierskiej. Zmarła na hiszpankę w budapeszteńskim szpitalu.
Patronaty Biblionetki
Biblionetka potrzebuje opiekunów
Recenzje

Użytkownicy polecają:

Redakcja poleca: