Książka należy do najgłośniejszych publikacji z filozofii umysłu ostatnich kilkunastu lat. Przedmiotem analizy autora jest świadome przeżywanie - świadomość fenomenalna. Chalmers uważa, że dotąd badano świadomość tylko pod kątem "łatwych problemów". Za łatwe zaś uznaje te, które można rozwiązać dzięki współczesnej nauce, czyli zagadnienia związane ze sposobem przetwarzania informacji, architekturą umysłu i innymi jego funkcjonalno-relacyjnymi własnościami. "Trudne problemy" pojawiają się natomiast wtedy, gdy próbuje się wyjaśnić owo nieusuwalne subiektywne poczucie, jak to jest być świadomym. Tu, zdaniem Chalmersa, nie pomoże nauka: na gruncie obecnie znanych koncepcji nie można zrozumieć, z czego wynika to poczucie i na czym polega. Sam więc bierze się za analizę i proponuje naturalistyczną teorię świadomego przeżywania oraz swego rodzaju antyredukcjonistyczny funkcjonalizm. Wykorzystuje przy tym swoją rozległą wiedzę naukową ze współczesnej fizyki, zwłaszcza mechaniki kwantowej, informacji czy sztucznej inteligencji.


"Gdy schodzimy na skali od ryb i ślimaków przez proste sieci neuronowe aż do termostatów, w którym momencie świadomość powinna zaniknąć? Fenomenologia ryb i ślimaków prawdopodobnie nie będzie prymitywna, ale stosunkowo złożona, odzwierciedlając różne rozróżnienia, które mogą one poczynić. Zanim fenomenologia całkowicie zaniknie, przypuszczalnie stanie się jakąś maksymalnie prostą fenomenologią. Wydaje mi się, że najnaturalniejszym miejscem, gdzie może to nastąpić, jest system z odpowiednio prostą »psychologią postrzeżenia«, taki jak termostat. Wydaje się, że termostat realizuje rodzaj przetwarzania informacji obecny u ślimaka lub ryby, ale sprowadzony do jego najprostszej formy, więc być może mógłby również mieć odpowiedni rodzaj fenomenologii w jej najprostszej postaci. Czyni jedno lub dwa istotne rozróżnienia, od których zależy jego działanie; mnie przynajmniej nie wydaje się nierozsądne, że mogłyby się z tym wiązać rozróżnienia przeżyć.

Oczywiście, sprawy mogłyby potoczyć się inaczej, gdy schodzimy w dół na skali złożoności - i nie jest to żaden dowód, że termostaty muszą mieć przeżycia. Wydaje się jednak rozsądne, że sprawy mogłyby się tak właśnie potoczyć, a po zastanowieniu jest to równie naturalne, jak inne możliwości".

Z tekstu


[Wydawnictwo Naukowe PWN, 2021]