Nie czytałem ani nie oglądałem „Marsjanina” – zbyt nachalnie i agresywnie był reklamowany. Sięgnąłem po trzecią powieść tego autora (nie licząc wielu tekstów internetowych, którymi nie wzbudzał zainteresowania), mając nadzieję, że jego pisarstwo znakomicie dojrzało i przestało być tylko koniunkturalne.

Ze Słońca dociera coraz mniej energii. Pochłaniają ją tajemnicze stworzenia, obca forma życia, nazwana astrofagami. Za trzydzieści lat czeka Ziemię epoka lodowcowa, a niedługo później, całkowita zagłada.

„– Do niedawna znajdowały się w pobliżu Słońca – powiedziała Stratt – A Słońce traci energię.
– Zgadzam się. I dlatego uważam, że jest to forma życia. Pochłania energię, magazynuje ją w jakiś niepojęty dla nas sposób, a potem wykorzystuje w charakterze napędu. Nie zachodzi tu żadne proste zjawisko fizyczne ani chemiczne. To jest coś złożonego i ukierunkowanego. Coś, co powstało w wyniku ewolucji”[1].

Ryland Grace, nauczyciel biologii, któremu nie wyszła kariera na uczelni, wyrusza na ratunkową wyprawę kosmiczną, by ocalić ludzkość. Na statku o ciekawej nazwie Hail Mary (Zdrowaś Mario?) jest jedynym żywym człowiekiem – okazuje się, że pozostali, Chińczyk (dowódca) i Rosjanka, od dawna nie żyją. Ryland Grace po obudzeniu, a może odzyskaniu przytomności, cierpi początkowo na zaburzenia pamięci; nie potrafi sobie nawet przypomnieć, jak ma na imię.

Fabuła powieści rozwija się dwutorowo: z jednej strony bieżące wydarzenia na statku Hail Mary, który znajduje się w jakimś nieznanym układzie gwiezdnym i leci nie bardzo wiadomo dokąd i po co (przynajmniej początkowo nie jest wiadomo), z drugiej są to powracające powoli wspomnienia Rylanda Grace'a, na przykład z badań nad astrofagami. Część tych wspomnień umożliwia mu realizację misji, na przykład znajomość budowy Hail Mary i umiejętność sterowania statkiem, jednak inne… nie służą niczemu, po prostu wypełniają, rozbudowują treść o elementy, które może i pomagają poznać bohatera, ale poza tym wydają się zupełnie zbędne.

Nietuzinkowo autor wykreował obce formy życia. Może nie jest to zupełnie nowatorskie podejście, ale chyba jednak zbyt często w powieściach s-f przynajmniej trochę przypominają one ludzi – mają trzy nogi i cztery ręce? OK. Ale właśnie mają nogi i ręce. A jeśli nieznana forma życia ma wielkość mikroba, nie posiada kończyn ani rozumu?

Wydaje mi się, że czytelnikom młodszym będzie się ta książka podobać bardziej niż starszym, którzy pamiętają Pomysłowego Dobromira, MacGyvera i przygody Tomka Wilmowskiego. Od razu przyszło mi to do głowy, kiedy przeczytałem, że bohater z ołówka, stopera i taśmy mierniczej buduje poważne instrumenty pomiarowe; do tego to zadęcie dydaktyczne, tłumaczenie i wyjaśnianie czytelnikowi zasady działania tego lub owego, zjawisk, podstaw obliczeń itp. To nie musi być złe jako takie, po prostu wydaje mi się… naiwne. A skoro rozprawiam się z minusami, to do naiwności zaliczyłbym też obowiązkową najwyraźniej poprawność polityczną – z misją ratunkową w kosmos leci Amerykanin, Rosjanka i Chińczyk.

„Żeby przeprowadzić następny eksperyment potrzebowałem małej białej diody i baterii do zegarka. (...) Zajrzałem do szuflady wypełnionej zapasowymi żarówkami do mikroskopów i innych sprzętów laboratoryjnych. Wziąłem jedną z nich i podłączyłem do zasilacza z regulatorem napięcia. Zasada działania żarówki polega na tym, że…”[2].

Na koniec – ta historia jest ewidentnie zbyt długa; książka, skrócona do połowy, bez dłużyzn, byłaby zdecydowanie lepsza, a jej akcja bardziej dynamiczna. Jednak muszę zwrócić uwagę, że minusy nie świadczą o braku plusów.

Ostatecznie jest to średniej klasy powieść z gatunku przygodowej fantastyki dla młodszych czytelników, którzy mogą się dzięki niej dowiedzieć, jak działa żarówka, jak się rozwiązuje równania i dziesiątki innych takich. Momentami historia jest naprawdę wciągająca.


[1] Andy Weir, „Projekt Hail Mary”, przekład Radosław Madejski, Akurat, 2021, s. 61.
[2] Tamże, s. 90-91.


Recenzję publikuję w różnych miejscach.