"Czuję w sobie rodzącą się zaciekłość, siłę, pragnienie życia, walki z nim i zwycięstwa. Pragnienie chwycenia go za pysk, żebym to ja mogła je okiełznać, zamiast żeby ono rzucało mną. Jeszcze pożyjemy, Dalia, jeszcze powalczymy. Będziemy walczyć z tym okrutnym wrogiem - życiem - i się nie poddamy. To nic, że mam zaledwie piętnaście lat".


"»Nieszczęścia słabych łamią, silnych hartują jak żelazo w ogniu« - cytat z niemodnej dzisiaj Marii Rodziewiczówny dziwnie pasuje do bohaterki tych wspomnień. Czytałam wiele syberyjskich pamiętników, ale żadne, nawet te łagrowe, nie wywarły na mnie takiego wrażenia jak zapiski młodej Litwinki, dziecka prawie, wywiezionej z matką i bratem przez Sowietów na daleką północ, nad Morze Arktyczne.

Te notatki, chociaż niekompletne, czyta się z zapartym tchem, zaciśniętymi pięściami i głębokim podziwem. Dalia Grinkevičiūtė jest na Litwie postacią bardzo znaną, jej książka znalazła się w kanonie lektur szkolnych. Dobrze, że - chociaż tak późno - trafia także do rąk polskiego czytelnika. Mam nadzieję, że w naszej »zesłaniowej« literaturze »Litwini nad Morzem Łaptiewów« tej niezwykłej Litwinki zajmą miejsce obok »Innego świata« Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oraz »Na nieludzkiej ziemi« Józefa Czapskiego, notabene też obywatela Wielkiego Księstwa".

Maria Przełomiec


Dalia Grinkevičiūtė (1927-1987) - litewska lekarka, dysydentka i pisarka. W 1941 roku wraz z matką i bratem została zesłana na Sybir. W 1949 roku uciekła na Litwę. W 1950 roku ponownie zatrzymana i więziona w głębi ZSRR. Na stałe do rodzinnego kraju wróciła w 1957 roku. Pracowała na prowincji jako lekarka. Działała w opozycji do władz radzieckich, była prześladowana przez aparat bezpieczeństwa.


Kamil Pecela (ur. 1984) - absolwent Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego i lituanista z zamiłowania. Autor rozprawy doktorskiej o twórczości Rapolasa Mackonisa w międzywojennym Wilnie, za którą otrzymał III Nagrodę im. Juliusza Bardacha (2015). Przełożył na język polski między innymi książki Tomasa Venclovy, Herkusa Kunčiusa, Kristupasa Saboliusa i opowiadania Dalii Staponkuté.


[KEW, 2019]