"Życie instrukcja obsługi" Georges'a Pereca to książka jedyna w swoim rodzaju. Stworzona w duchu OuLiPo, przy użyciu ścisłych matematyczno-szachowych reguł, a zarazem skrząca się bogactwem języka w bezliku barwnych opowieści. Wyłaniają się z nich splątane losy mieszkańców pewnej paryskiej kamienicy, po której tajemniczych wnętrzach autor oprowadza czytelników ruchem skoczka szachowego. Podążając jego śladami, zaglądamy do kolejnych rozdziałów-pomieszczeń, powiązanych ze sobą na wzór układanki o wieloznacznej symbolice.

Skala nowatorstwa i epickiego rozmachu stawia tę powieść w szeregu najwybitniejszych utworów XX wieku, obok "W poszukiwaniu straconego czasu" czy "Ulissesa". Italo Calvino nazwał ją "ostatnim prawdziwym wydarzeniem w historii powieści". Dzięki przestrzennej kompozycji można ją także uznać za jeden z najbardziej spektakularnych przykładów liberatury, czyli literatury integrującej tekst z materialną formą książki.

Wyrafinowany język i struktura powieści znalazły odbicie w przekładzie Wawrzyńca Brzozowskiego, opublikowanym przed kilku laty przez Fundację "Literatura Światowa". W obecnej edycji tłumacz naniósł poprawki i udoskonalił pewne rozstrzygnięcia translatorskie. Odtworzona została także oryginalna (mierzona w stronicach) długość rozdziałów - zgodnie ze sporządzoną przez autora listą przymusów formalnych, którymi posługiwał się w trakcie pisania.


Na kilka miesięcy przed śmiercią malarz Serge Valène wpadł na pomysł obrazu, który stałby się sumą wszystkich jego doświadczeń: byłoby na nim wszystko, co zachował w pamięci, wszystkie wzruszenia, marzenia, namiętności, nienawiści - maleńkie okruchy, składające się na całe jego życie.

Namalowałby paryską kamienicę, w której mieszkał od ponad pięćdziesięciu pięciu lat. Nie byłoby fasady, tylko przekrój skrywających się pod nią pokojów, klatka schodowa z windą, schody, drzwi prowadzące do mieszkań. I jak w tych domach dla lalek, gdzie każdy przedmiot jest w miniaturze - dywany, ryciny, zegary, termofory - w każdym wnętrzu znajdowaliby się ludzie żyjący tam niegdyś i ci, którzy wciąż jeszcze tam są. I wszystkie elementy ich życia - ich koty, czajniki, przygody...


Georges Perec (1936-1982) - słynący z wirtuozerii językowej pisarz francuski o żydowsko-polskich korzeniach, jeden z największych artystów pióra XX wieku. Jak przystało na członka eksperymentalnej grupy OuLiPo (Warsztat Literatury Potencjalnej), do której przystąpił w 1967 roku, swoje pisarstwo poddawał wyrafinowanym rygorom formalnym, czego przykładem jest słynna powieść-lipogram "La Disparition" ("Zniknięcie", 1969), napisana w całości bez litery "e", czy jej odwrócenie: "Les Revenentes" ("Powracające", 1972), w której "e" jest jedyną samogłoską. Na jego bogaty dorobek składają się powieści, zbiory wierszy, sztuki teatralne, eseje, scenariusz, a nawet krzyżówki, które drukował regularnie na łamach prasy.

W Polsce, poza wznawianym obecnie "Życiem instrukcją obsługi" (1978, pol. 2001), nagrodzonym Prix Médicis i uznawanym za jedną z największych powieści naszych czasów, ukazało się jeszcze kilka pozycji tego autora: debiutanckie "Rzeczy", za które otrzymał nagrodę Renaudot (1965, pol. 1967), zekranizowany w latach siedemdziesiątych "Człowiek, który śpi" (1967, pol. 2003) oraz nowela "Gabinet kolekcjonera" (1979, po. 2003), wydana wraz z esejem Michała Pawła Markowskiego "Perekreacja". Istotny wkład w recepcję twórczości Pereca wniósł także poświęcony mu w całości podwójny numer "Literatury na Świecie" (1995, nr 11-12), zawierający między innymi komentarz Wawrzyńca Brzozowskiego "Maszyna do produkcji arcydzieła". Poszerzona wersja tego artykułu ukaże się w najbliższym czasie w serii "Liberatura", w pracy zbiorowej "Perec instrukcja obsługi".


[Korporacja Ha!art, 2009]