Typ recenzji: Oficjalna PWN

Recenzent: Urszula Janiszyn

Współczesna amerykańska proza z najwyższej półki - te słowa odnoszą się idealnie do bestsellerowego dzieła Nico Walkera pt. "Świeży". To właśnie ta dramatyczna opowieść o wojnie, jej traumie i obrazie dzisiejszej Ameryki zyskała sobie w opinii wielu czytelników status kultowej książki o bólu istnienia, który prowadzi do uzależnień, przemocy, samozatracenia. Dziś, za sprawą Wydawnictwa Poznańskiego, możemy poznać tę opowieść także i w naszym kraju.

Głównym bohaterem książki jest młody mężczyzna - tytułowy "Świeży" - który na skutek osobistych perypetii ze swoją ukochaną Emily porzuca szkołę i zaciąga się do wojska. Po odbyciu szkolenia i nabyciu umiejętności sanitariusza udaje się na misję do Iraku. Misję, która na zawsze już - m.in. za sprawą dramatycznych chwil, kontaktu ze śmiercią i niepewnością kolejnego dnia - go odmienia. Po powrocie do kraju stara się on odtworzyć swoją relację z Emily, ale wobec faktu, że cierpi na zespół stresu pourazowego (PTSD), nie jest to łatwe. Popadając w coraz większe uzależnienie od narkotyków, wstępuje wkrótce na drogę przestępstwa...

Kontrowersyjna, niezwykle mocna w swej fabularnej i językowej wymowie, dla wielu szokująca ogromem przemocy i erotyki - taka jest powieść Nico Walkera, uważana przez wielu za jego biografię, choć sam autor się tego wypiera. To książka o wojnie, życiu z jej piętnem, uzależnieniu od narkotyków i upadku na samo dno człowieczeństwa, z którego, jak się wydaje, nie ma już wyjścia... To także opowieść o współczesnej Ameryce, jej najnowszej i bolesnej historii związanej z wojnami w Iraku i Afganistanie, jak też losie tych, którzy po powrocie z frontu nie potrafią się odnaleźć w codzienności życia. Wreszcie jest to również opowieść o trudnej, skomplikowanej i bolesnej miłości...


Konstrukcja książki przyjmuje postać swoistej relacji głównego bohatera, ale nie stricte pamiętnikarskiej, a raczej wspomnieniowej. Relacji, która przedstawia nam jego życie, okoliczności poznania Emily, motywację wstąpienia do armii, jak i wreszcie przedziwny, ale też wielce dramatyczny czas w Iraku. To pierwsza część tej powieści, w jakimś sensie przygotowująca grunt pod część drugą, która opisuje losy głównego bohatera po powrocie do kraju, jego postępujące uzależnienie oraz przestępczą działalność, która prowadzi do dramatycznego finału. I, jak wspomniałam, jest to bardzo mocna, mroczna i bezkompromisowa relacja, która nie ucieka od scen przemocy, ale za sprawą m.in. krótkich zdań i fabularnej wymowy porywa i fascynuje nas do ostatniej strony...

Kim jest główny bohater tej opowieści...? Otóż młodym, zwyczajnym, nieznanym nam z imienia chłopakiem, podczas wyjazdu do Iraku poznającym najciemniejszą stronę życia i świata, z której już nie potrafi wydostać się na tę jaśniejszą półkulę. To być może nieco nazbyt impulsywny, łatwo poddający się wpływom kolegów, ale też i w jakimś sensie bardzo charakterny człowiek, który czasami imponuje nam swoją bezpośredniością i lekkością bycia, a niekiedy irytuje tym, jak bardzo komplikuje swoje życie. Trudno jest go polubić, niełatwo zrozumieć, ale nie sposób mu nie współczuć i nie kibicować w tym, by jakimś cudem wyszedł na prostą. Czy to alter ego Nico Walkera? Zapewne w jakimś sensie tak, ale do końca nigdy chyba nie będziemy mogli być tego pewni.

Niezwykle interesująco przedstawia się także obraz powieściowej rzeczywistości, ukazujący wojenną codzienność w Iraku, jak również oblicze współczesnych Stanów Zjednoczonych. I na obu tych planach jest równie ciekawie, realistycznie i przekonująco, gdy poznajemy nudną, pustą, czasami zabawną, a czasami dramatyczną codzienność amerykańskich żołnierzy podczas misji, jak też, gdy odkrywamy jeszcze bardziej gorzką codzienność głównego bohatera już po jego powrocie do Stanów, którą wypełnia narkotyczne uzależnienie, łatwy seks, bieda i przemoc. To mocne, kontrowersyjne i dające wiele do myślenia obrazy...

Lektura jest intrygująca, trzymająca w napięciu i fascynująca do samego końca. Jednocześnie nie zawsze jest najłatwiejsza, zwłaszcza gdy dane jest nam poznawać bardzo drastyczne opisy scen przemocy, odbierać mocny i pełen przekleństw język, czy też obcować z mocno seksistowskimi wypowiedziami bohaterów. Taki jednak jest świat tej powieści, tacy są ci bohaterowie i taka jest - niestety - nasza współczesna rzeczywistość, której często nie chcemy zauważać. Jeśli jednak już zaakceptujemy ten fakt, to otrzymujemy w zamian dzieło wielkie, ważne i mające do przekazania coś niezwykle istotnego. Dlatego też z jak największym przekonaniem zachęcam was do sięgnięcia po powieść "Świeży"!


Ocena recenzenta: 6/6