Pasje ubogacają nasze życie. Wykształcają w nas przeróżne umiejętności. Niekiedy sprawnościowe, czasem interpersonalne lub jeszcze inne. Nierzadko też kształtują w pewien sposób nasz charakter. Pasja, jakakolwiek by nie była, zawsze ma na człowieka ogromny wpływ. Zdarza się też, że staje się swoistym nałogiem. Każdy, kto jakąś posiada, bez wątpienia zgodzi się ze mną w tym punkcie. Książka, którą ostatnio przeczytałam opowiada o pasji, którą podzielam i ja – o czytelnictwie.

Alan Bennett pokusił się o napisanie króciutkiej powieści, w której mimowolną ofiarą czytelniczej pasji staje się pewnego dnia nie kto inny, jak sama królowa Wielkiej Brytanii. Jak do tego doszło? Czysty przypadek. Spacerując wraz ze swoimi pieskami, natyka się na objazdową bibliotekę. Z czystej ciekawości postanawia wejść do środka. Decyduje się także, skoro już tam trafiła, na wypożyczenie książki, bo zapewne tak wypada. Nie wie jeszcze, że ta krótka chwila i decyzja niebawem odmienią całkowicie jej życie, a także postawią na głowie cały dwór, bo monarchini od tej pory odda się czytaniu bez reszty, co nie pozostanie bez wpływu na jej królewskie obowiązki, najbliższe otoczenie i personel pałacu. Ten ostatni wkrótce zaczyna knuć intrygi mające odwieść królową od czytelniczej pasji.

„Czytelniczka znakomita” to książka nietuzinkowa. Przezabawna, ciepła, z lekka obrazoburcza. Śmieszna, ale w żadnym wypadku nie prześmiewcza. To humor najwyższej klasy. Choć przedstawiona w niej historia owładniętej czytelniczą pasją brytyjskiej królowej wydaje się nierealna, nosi jednak ona znamiona prawdopodobieństwa. Potencjalnie wszystko to, co przytrafia się bohaterce książki, mogłoby się rzeczywiście wydarzyć. To ogromna dawka wyważonego humoru. Przy czym wyważonego nie oznacza w żadnym wypadku: wymuszonego.

Przyglądając się, jak Jej Wysokość powoli coraz bardziej pogrąża się w czytelniczej pasji, pozwalając by ta zawładnęła jej życiem i do pewnego stopnia również monarszym grafikiem, poznajemy jej myśli i prywatność. Czytane przez nią lektury wywołują w niej konkretne refleksje, które przewijają się na kartach książki, urozmaicając fabułę i stanowiąc niewątpliwy, dodatkowy walor. Myśli rodzące się w głowie Jej Królewskiej Mości to myśli, które z pewnością towarzyszyły przynajmniej raz w życiu każdemu zapalonemu czytelnikowi. Dzięki temu powieść Bennetta nabiera wymiaru uniwersalnego i staje się pretekstem do refleksji nad czytelnictwem jako takim oraz nad wpływem książek na człowieka.

„Czytelniczka znakomita”, choć zabawna i lekka, jest zatem także inteligentna i ma swoje przesłanie. Królowa dzięki popłynięciu z prądem czytelniczej pasji stała się bardziej empatyczna i otwarta na ludzi. Zaczęła także dostrzegać rzeczy, na które dotąd nie zwracała uwagi. Przypadek? Nie sądzę. Wszak od dawna mówi się, że książki uwrażliwiają, że są nauczycielami. Były nimi także dla niej.

Każdemu molowi książkowemu z pewnością nieraz zdarzyło się zatracić w lekturze do tego stopnia, że zapomniał o całym świecie. Przytrafiło się to także Jej Wysokości. Z pewnością wiecie, jak to jest poświęcać na czytanie każdą wolną chwilę. Wykradać choćby kilka minut pomiędzy jednym obowiązkiem, a drugim. A symulowanie złego samopoczucia, by choć jeszcze chwilę dłużej móc pozostać w łóżku z książką? Muszę przyznać, że mnie zdarzyło się mieć taki grzeszek na sumieniu...

Jako nałogowa czytelniczka czasem mam wrażenie, że mania czytania jest uciążliwa dla mojego otoczenia. Bywam też rozczarowana niekiedy nikłą ilością czytelników i rokrocznie alarmującymi raportami Biblioteki Narodowej o stanie czytelnictwa w Polsce. Ponadto wielokrotnie doświadczyłam niezrozumienia ze strony nieczytających. „Jak ty możesz tyle czytać?” – zapytywali, robiąc przy tym wielkie oczy lub tylko kiwali głowami, zwyczajnie nie dowierzając moim czytelniczym statystykom i uważając, że są one grubo naciągane, bo przecież „tak się nie da”. Znacie to? O podobnych cieniach czytelniczej pasji pisze Bennett w swojej powieści.

Myślę, że niejeden wytrawny czytelnik w nawykach zaczytanej królowej odnajdzie swoje własne. Można wówczas odczytać tę powieść jako satyrę na niektóre nawyki moli książkowych. Wiele można z „Czytelniczki znakomitej” wysnuć morałów. Ale jeden jest nadrzędny i wysuwa się bezapelacyjnie na pierwszy plan; warto czytać! Poza tym nigdy nie jest za późno, aby odkryć swoją pasję i się w niej zatracić. Uwaga! Pasja grozi staniem się lepszym człowiekiem.

„Czytelniczkę znakomitą” polecam każdemu, kto ma ochotę na lekką, zabawną, ale jednocześnie inteligentną lekturę. A tak na marginesie dodam, że bardzo chciałabym wiedzieć, czy prawdziwa Elżbieta II wie o istnieniu tej powieści, czy zna jej treść i, jeśli tak, co o niej sądzi. Sam autor jest na Wyspach dość znany, o ile mi wiadomo.

[Recenzję opublikowałam również na blogu]