Amerykański badacz przeszłości, pan Brian Catlos zaoferował swoim czytelnikom jednotomową oraz dosyć przystępną w odbiorze syntezę dziejów muzułmańskiej Hiszpanii, wykraczając w swojej opowieści nieco poza czasowe ramy jej politycznej niepodległości, idąc aż do siłowego wypędzenia kryptomuzułmanów z południa Hiszpanii w 1614 roku. Tyuł książki, czyli ''Królestwa Wiary'' (link: Królestwa wiary: Nowa historia muzułmańskiej Hiszpanii (Catlos Brian A.)), moim zdaniem, świetnie oddaje poruszany w niej temat, ale jak to zaznacza sam autor, dzieje się to tylko częściowo, albowiem kwestie wiary, aczkolwiek istotnie to czyniły, nie determinowały jednak całkowicie zachowań mieszkańców arcyciekawego Al-Andalus.

Z racji swojej, sygnalizowanej już wcześniej jednotomowej objętości recenzowana książka zawiera opis pewnych zagadnień, który jest zdecydowanie niewyczerpujący. W moim odczuciu szczególnie poszkodowane zostały okresy rozbicia na, tak zwane Taifaty oraz czas panowania dynastii Nasrydów, czyli Emiratu Grenady. Chociaż w przypadku dziejów Emiratu Grenady autor starał się przedstawić jak najbardziej pełny ich obraz.

Pan Catlos trzyma się z daleka od skrajnych, czyli z jednej strony ''cukierkowych'', a z drugiej strony ''potępieńczych'' osądów o muzułmańskich krajach Hiszpanii w średniowieczu. Stara się przedstawić punkt widzenia wszystkich zaangażowanych stron na tyle, na ile pozwalają na to historyczne źródła. Jest tych źródeł niemało i autor dość dobrze je przekopał, co należy mu przypisać na plus. Sporo miejsca poświęcił on także rozwojowi kultury (bardzo złożonej) na opisywanym przez niego obszarze w wiekach średnich.

Czasami pan Catlos podchodzi zbyt krytycznie do przedmiotu swoich badań i z wielką pewnością odmawia historyczności pewnym wydarzeniom, takim, jak słynny i krwawy ''Dzień fosy''. Niepotrzebnie, moim zdaniem, autor stara się nieco wyłagodzić prawdziwie surowe i nieco barbarzyńskie oblicze (takim było napewno w początkowych fazach tego ruchu) wojowniczych i niezwykle dzielnych Almorawidów. Historykowi temu cieżko jest pogodzić się z faktem, że niesieni żarem wiary i wojowniczości berberscy wojownicy przychamowali dość mocno kulturalny rozwój na muzułmańskich terenach Hiszpanii. Ciężko mu to przyznać, że tak właśnie się niestety stało.

Kolejnym, małym, ale niepotrzebnym potknięciem na kartach tej książki jest stwierdzenie, że berberyjscy piraci z bazy Fraxinet złupili klasztor świętego Galla w 954 roku. Wymaga to sprostowania, bo sprawa nie jest taka prosta. Około 940 roku odważni rabusie ze wspomnianej bazy, podczas jednego ze swoich rajdów, ostrzelali, idących w procesji koło klasztoru mnichów, zabijając przy tym paru z nich. Ich harce nie trwały długo, bo okoliczni mieszkańcy szybko się z natrętnymi intruzami uporali. Autor pewnie pomieszał zniszczenie przez rabusiów z Fraxinetu, także bardzo słynnego wówczas opactwa Saint-Maurice d'Agaune, które miało miejsce w 940 roku, z incydentem koło klasztoru świętego Galla z udziałem berberskich piratów, jaki wydarzył się mniej więcej w tym samym czasie (może nawet w tym samym roku). To było jedno z zagrożeń dla klasztorów i ich mieszkańców w tamtych regionach i czasach. Warto też dodać, że autor zapomniał, że w latach 924 - 933 najazdy Madziarów w tym regionie Europy były tak poważne, że świątobliwi ojczulkowie z klasztoru świętego Galla musieli nawet ewakuować swoją bibliotekę do swoich kolegów na wyspę Reichenau na jeziorze bodeńskim. Nigdy jej potem w całości nie odzyskali. Jak widać, pożyczone książki zawsze miały problem z powrotem do swoich pierwotnych właścicieli. Pan Catlos powinien poczytać więcej prac, godnych lektury oraz pamięci klasyków historiografii, takich jak wielki Marc Bloch, aby ustrzec się takich wpadek.

Niemniej jednak książka ''Królestwa Wiary'' autorstwa pana Catlosa jest dobrym opowiadaniem o dziejach Al-Andalus.