Inspektor policji Peter Glebsky przybywa w ramach urlopu do górskiego hotelu „Pod Poległym Alpinistą”. Dwutygodniowy pobyt zapowiada się relaksująco, a największym problemem oryginalnych gości hotelu wydają się być zaginione kapcie – do momentu, gdy w jednym z pokojów zostają znalezione zwłoki jednego z wczasowiczów. Hotel na wskutek lawiny zostaje odcięty od świata, więc Glebsky samodzielnie rozpoczyna śledztwo. Sprawa jest bardzo tajemnicza, gdyż denat znajdował się w pokoju zamkniętym od wewnątrz, na parapecie nie było żadnych śladów, a głowa ofiary była przekręcona o 180 stopni. Kluczowym elementem dochodzenia staje się pewna walizka, a Glebsky przekonuje się, że w sprawę zamieszani są nie tylko ludzie.

Bracia Strugaccy pod płaszczykiem kryminalnej historyjki w stylu Agathy Christie lub Joe Alexa przekazali nam prawdę o tym, że współpraca ludzi i kosmitów nie jest tak łatwa, jak choćby w „Bliskich spotkaniach trzeciego stopnia”. Książce zdecydowanie bliżej jest do fatalistycznej prozy Stanisława Lema; autorzy sprawili wrażenie błahej opowiastki, a w rzeczywistości pokazali, że obca cywilizacja z kontaktu z naszą może wynieść bardzo złe wspomnienia. Kto wie, czy najlepszym pośrednikiem w kontakcie nie byłby prowadzący śledztwo Glebsky – sęk tylko w tym, że jest on typowym, racjonalnym, policyjnym służbistą, choć z drugiej strony można sobie zadać pytanie: jak sami zachowalibyśmy się na jego miejscu, mając do czynienia z czymś całkowicie obcym i nieznanym? Akcja toczy się niemrawo - myślę, że część czytelników może do końca nie dotrwać, gdyż powieść raczej nie zalicza się do kanonu braci Strugackich – ale każdy wie, że cały czas nie może być tak spokojnie i rzeczywiście, finał wynagradza jednak tę niemrawość.

Książka w Polsce została wydana dwa razy: w 1973 roku jako „Sprawa zabójstwa”, a w 2005 roku jako „Hotel Pod Poległym Alpinistą” z dopiskiem, że jest to wydanie nieocenzurowane. Nie mogę ich ze sobą porównać, gdyż „Hotelu...” w rękach nie miałem, ale przypuszczam, że faktycznie jakieś ingerencje cenzury w wydaniu z 1973 roku były – wystarczy wejść na rosyjską stronę internetową poświęconą Strugackim, tam porównać z oryginalnym tekstem i zobaczyć, ile różnic jest tylko w pierwszym rozdziale. Swoją drogą, Rosjanie od kilku lat wydają „Dzieła zebrane” braci w 33 tomach; w tomie 15. znajduje się ta powieść zatytułowana „Sprawa zabójstwa albo hotel ››Pod Poległym Alpinistą‹‹”.

I jeszcze taka mała ciekawostka: powieść została zekranizowana w ZSRR w 1979 roku, a w internecie znalazłem informację, że w Polsce nie tylko nakręcono na jej podstawie film w ramach Teatru Sensacji „Kobra” w 1976 roku, ale też sfilmowano ją jako przedstawienie Teatru Telewizji w 1993 roku.