Kie­dy 18 maja 1943 roku J. Ted Hart­man wstę­po­wał do ar­mii ame­ry­kań­skiej, z pew­no­ścią nie przy­pusz­czał, że pół­to­ra roku póź­niej bę­dzie kie­ro­wał czoł­giem w cza­sie jed­nej z naj­więk­szych bitew II woj­ny świa­to­wej.

J. Ted Hart­man zo­stał wy­sła­ny na to­czą­cą się da­le­ko za mo­rzem woj­nę jako na­sto­la­tek. Miał kierować ­czoł­giem M4 Sher­man 11 Dy­wi­zji Pan­cer­nej, wal­cząc ze zde­spe­ro­wa­ny­mi Niem­ca­mi podczas ofen­sy­wy w Ar­de­nach.

W swych wspo­mnie­niach przed­sta­wia po­ru­sza­ją­cy ob­raz tam­tych zda­rzeń. Opi­su­je zmien­ne ko­le­je bitw aż po osta­tecz­ne prze­ła­ma­nie nie­miec­kiej kontr­ofen­sy­wy przez woj­ska alianc­kie. Opo­wia­da też o co­dzien­nych zma­ga­niach, o wy­zwa­la­nych obo­zach kon­cen­tra­cyj­nych i o trium­fach odnoszonych nad Niem­ca­mi. Wspo­mi­na dra­ma­tycz­ne oko­licz­no­ści spo­tka­nia z żoł­nie­rza­mi sowieckimi na te­re­nie Au­strii – mo­ment, któ­ry ozna­czał dla nie­go ko­niec woj­ny.

To hi­sto­ria bo­jo­wej ini­cja­cji mło­de­go czło­wie­ka rzu­co­ne­go w wir wal­ki. Ba­zu­jąc na wła­snych listach sła­nych do domu, Hart­man re­la­cjo­nu­je prze­bieg wy­da­rzeń na go­rą­co. Szki­cu­je ob­raz wojen­nej rze­czy­wi­sto­ści bez zmian, któ­re w pa­mię­ci zwy­kle ro­dzi czas. Prze­ka­zu­je żywe i bar­dzo oso­bi­ste spoj­rze­nie na dra­mat woj­ny oglą­da­nej spod pan­ce­rza – z uni­ka­to­wej per­spek­ty­wy amery­kań­skie­go czoł­gi­sty.

J. Ted Hart­man uro­dził się 13 czerw­ca 1925 roku w Lu­izja­nie. Ma­jąc dzie­sięć lat, prze­pro­wa­dził się wraz z ro­dzi­ną do Iowa. Po ukoń­cze­niu szko­ły śred­niej w 1943 roku tra­fił do woj­ska, gdzie jako me­cha­nik czoł­gu Sher­man wal­czył w 11 Dy­wi­zji Pan­cer­nej pod roz­ka­za­mi gen. Pat­to­na. Po zakończe­niu woj­ny wszedł w skład sił oku­pa­cyj­nych w Niem­czech, a na­stęp­nie we Fran­cji. Służ­bę w ar­mii za­koń­czył w 1946 roku.

Po po­wro­cie do USA kon­ty­nu­ował roz­po­czę­te we Fran­cji stu­dia. W 1952 roku otrzy­mał ty­tuł lekarza me­dy­cy­ny. Prak­ty­ko­wał w wie­lu mia­stach. W la­tach 80. prze­niósł się do Tek­sa­su. Od roku 1981 przez dzie­więć lat zaj­mo­wał tak­że sta­no­wi­sko dy­rek­to­ra ogól­no­kra­jo­wej Ame­ry­kań­skiej Rady Chi­rur­gów Or­to­pe­dycz­nych.

J. Ted Hart­man zmarł 2 lu­te­go 2018 roku.

[Replika, 2018]