Kampania rosyjska 1812 r. do dziś wzbudza żywe dyskusje wśród historyków i znawców przedmiotu co do znaczenia i wpływu na upadek Cesarstwa Francuskiego. Szczególną rolę, wręcz przełomową, nadaje się bitwie pod Możajskiem (nad rzeką Moskwą, Borodino).

W mojej ocenie nie da się przypisać bezwzględnie tak kampanii, jak i bitwie tych cech. Zbyt wiele faktów przemawia przeciw takiemu twierdzeniu. Sama kampania została przeprowadzona przez Napoleona na poziomie odpowiadającym ówczesnym możliwościom technicznym i logistycznym. Jednak myśl strategiczna Napoleona biegła znacznie szybciej, aniżeli jej przekazanie. Tę myśl pochłaniały ogromne obszary Rosji, na których rozgrywała się kampania, oraz brak inicjatywy części marszałków, którym cesarz powierzał szczególnie odpowiedzialne odcinki i to z bardzo prostego powodu – nie mógł być wszędzie sam. Jak kiedyś powiedział: "Tam, gdzie mnie nie ma, marszałkowie i generałowie popełniają same głupstwa". Owszem, nie ustrzegł się również błędów, ale który sztab ich nie popełnia.

W każdej wojnie rzecz cała sprowadza się do tego, kto popełni mniejszy błąd lub jest go w stanie na czas skorygować. Na to z kolei nakładają się trudne do przewidzenia reakcje strony przeciwnej...

[Inforteditions, 2019]