Recenzuje: Urszula Janiszyn


Jesienią tego roku miał premierę intrygujący film kostiumowy w reżyserii Filipa Bajona pt. „Kamerdyner”, który spotkał się z bardzo ciepłym przyjęciem przez polskich widzów. Równocześnie z premierą kinową miała miejsce także premiera książkowego wydania tej opowieści pod tym samym tytułem, oparta na scenariuszu filmu autorstwa Pawła Palińskiego, Mirosława Piepki, Marka Klata i Michała Pruskiego. Przyjrzyjmy się zatem bliżej tej poruszającej opowieści o wojnie, namiętności i okrutnej zbrodni...

Fabuła książka przenosi nas do Prus początków XX stulecia. Do domu bogatej i wpływowej niemieckiej rodziny trafia osierocony kaszubski chłopiec – Mateusz. Poznaje tam córkę niemieckich właścicieli – Maritę, a następnie zakochuje się w niej bez pamięci. W tle ich niezwykłego i skomplikowanego związku pisze się także historia tej części Europy, z wojną, podziałami narodowościowymi, eksterminacją kaszubskiej ludności i wielkimi dramatami na czele... Miłość, śmierć, zapomnienie w szale zbrodni i pytania o swoje pochodzenie – to główne elementy tej wzruszającej, ale też i poruszającej historii o przeszłości naszego kraju...

„Kamerdyner” to znakomite, niezwykle wysmakowane i bardzo efektowne połączenie klasycznej historii o zakazanej miłości, z nie mniej barwną relacją o losach pruskiej i kaszubskiej ziemi, która obejmuje czas od roku 1900, aż do ostatnich dni II wojny światowej. I tak oto poznamy tu wyjątkowych bohaterów, przeżyjemy u ich boku szereg dramatycznych wydarzeń, uświadczymy szczęścia i piękna miłości, ale też staniemy oko w oko ze śmiercią, bólem i żalem po tych, których odebrała ludzka nienawiść i chora polityka... Nade wszystko jednak odkryjemy tu istotę ludzkiego zła...

Książka ta oferuje nam fascynującą relację o miłości na tle wojennych i politycznych przemian Europy. Miłości zakazanej, potępianej, skazanej na porażkę, ale mimo wszystko pokonującej kolejne przeszkody na drodze do spełnienia. Miłość Niemki i polskiego Kaszuba na kolejnych stronach tej książki łączy się z opowieścią o wojnach, o poszukiwaniu swojego miejsca w tym polityczno-narodowościowym tyglu. Uświadczymy tu romantyzmu, gorącej namiętności i bólu straty, a także polityki, wojennej akcji i niezwykle intrygującej psychologicznej analizy tego, czym jest zło. A wszystko to cechuje wielka inteligencja, dbałość o prawdę historyczną i niezwykłe emocje...

O ile duszą tej powieści jest historia Polski, o tyle jej serce stanowią wspaniali bohaterowie. Najważniejsi są Marita i Mateusz, czyli dwoje młodych ludzi z zupełnie innych światów, których łączy miłość. Ona jest wrażliwą, niezwykle inteligentną i emocjonalną osobą, dla której miłość jest zawsze najważniejsza. Jego cechuje zaś niespożyta energia, porywczość, pragnienie zmieniania całego świata, odwaga oraz zagubienie w gąszczu pytań o to, kim jest, kim chce być i dokąd powinien zmierzać... Są jak „woda i ogień. Oba żywioły łączy i spaja ze sobą miłość. Z wielką przyjemnością towarzyszymy tym bohaterom w ich 40-letniej drodze... Oczywiście wiele dobrego daje tej książce także cały szereg postaci z drugiego planu, tak po stronie Niemców, jak i Kaszubów...

Miłość, wojna, polityka – to ważne aspekty tej książki, ale z pewnością nie byłaby ona tak efektowna w swej literackiej formie, gdyby nie przekonująca wizja tego dawnego świata, w jakim rozgrywa się akcja „Kamerdynera”. Autorzy i zarazem scenarzyści filmu zaoferowali nam tu bowiem niezwykłą podróż w czasie do Prus początków XX stulecia, wypełnioną wizytami w pięknych dworkach i pałacach, prostych chatach kaszubskich chłopów czy też – w późniejszej fazie narracji – na froncie. To iście filmowe, plastyczne i bardzo szczegółowe opisy z jednej strony, z drugiej zaś niepowtarzalny i na swój sposób magiczny klimat tamtego świata, tak bardzo nieuchwytny w słowach, ale jakże mocno wyczuwalny na kartach tej lektury. To również wspaniała szansa na poznanie kultury, codzienności i wyjątkowości życia Kaszubów.

O „Kamerdynerze” można powiedzieć wiele pięknych, pochwalnych i mądrych słów, gdyż powieść ta z pewnością na to zasługuje. Dla mnie jednak najważniejsze w tej lekturze było to, iż pozwoliła mi ona poznać losy niezwykłej miłości, która wcale nie była idealna, piękna, wolna od złych emocji i tragicznych decyzji, ale przez to jak najbardziej prawdziwą. Myślę, że łatwo jest kochać w czasie pokoju, stabilizacji i poczuciu bezpieczeństwa, a o wiele trudniej w czasach, w których świat ginie na naszych oczach... o czym tak dobitnie przekonuje nas historia Marity i Mateusza. Dla mnie to właśnie było i jest najwspanialsze w tej książce, której dramatyczny finał długo nie pozwoli o sobie zapomnieć. Polecam – tę książkę trzeba poznać!


Autorzy: Paweł Paliński, Mirosław Piepka, Marek Klat i Michał Pruski
Tytuł: Kamerdyner
Wydawca: Agora SA, 2018
Liczba stron: 400

Ocena recenzenta: 6/6