Recenzuje: Kinga Młynarska

Agnieszka Osiecka to postać wyjątkowa w historii polskiej kultury – poetka, pisarka, autorka tekstów (popularnych do dziś) piosenek, dziennikarka oraz reżyserka teatralna i telewizyjna. Wokół artystki narosło wiele mitów, do dziś niektóre kwestie pozostają owiane tajemnicą. Pewny jest jej talent, unikalny sposób bycia oraz mężczyźni, których zawsze miała pod dostatkiem.

Manuela Gretkowska charakteryzuje poetkę jako kobietę pełną sprzeczności, podkreśla, że Osiecka to nie tylko dziewczynka z pszenicznym warkoczem, której teksty znają wszyscy Polacy. To także swego rodzaju femme fatale. Wszyscy ją ubóstwiali, kobiety podziwiały, ale to mężczyznom skutecznie potrafiła zawrócić w głowach – właściwie wszędzie, gdzie się pojawiła, zyskiwała adoratora. Przeżyła kilka burzliwych romansów (m.in. z M. Hłaską), kilka poważniejszych związków (m.in. z D. Passentem), ale nigdy tak do końca nie ustabilizowała swojego życia, nikomu nie pozwoliła okiełznać swojej dzikiej natury.

W „Poetce i księciu” Gretkowska dała upust fantazji i przedstawiła swoją wizję znajomości Osieckiej z Jerzym Giedroyciem. Słynny Książę z Maisons-Laffitte, działacz emigracyjny i ona, młodziutka poetka z Polski. Spotkali się w Paryżu – natychmiast zaiskrzyło. Nagle na drugi plan odeszło narzeczeństwo z Markiem Hłaską, a przecież to dla niego tak wiele ryzykowała, przemycając do Francji fragmenty jego nowej powieści.

Giedroyć był oczarowany talentem, świeżością i stylem młodziutkiej poetki. Jej imponował jego intelekt, zaangażowanie w działalność polityczno-literacką, wiedza i niezależność. Już podczas pierwszego spotkania wytworzyła się między nimi wyjątkowa więź, mentalne porozumienie. Osiecka nie była zafascynowana erotyczną stroną swoich związków, wielokrotnie wypominano jej oziębłość i obojętność. Dążyła raczej do flirtu, uwodzenia się słowami, romansu umysłowego, wzajemnej stymulacji intelektualnej. I Giedroyć był idealnym partnerem dla takiej relacji.

To nowe uczucie sprawia, że powieściowa Agnieszka dokonuje swoistego rachunku sumienia – bohaterka wspomina młodzieńcze związki, analizuje swój stosunek do autora „Pierwszego kroku w chmurach” i próbuje uporządkować buzujące w niej emocje. Powieściowa miłość Księcia i jego Kikimory wybuchła z dużą intensywnością, ale trwała raczej krótko. Była niemożliwa do spełnienia – żadne z nich bowiem nie potrafiłoby aż tak się poświęcić dla partnera.

Gretkowska tworzy minibiografie głównych bohaterów. Powraca do istotnych momentów w ich życiu, do sytuacji kluczowych, które ukształtowały te osobowości, znacząco wpłynęły na ich poglądy, postawy, relacje.

Najciekawsze w tej powieści jest jednak to, co wokół pierwszoplanowych postaci – szczególnie atmosfera artystów skupionych wokół „Kultury”, przestrzeni, po jakiej się poruszają. Tu toczą się interesujące dysputy o sprawach najważniejszych – o Polsce, sytuacji politycznej na świecie i o literaturze. Gretkowska nieustannie konfrontuje też ówczesne realia w kraju z tymi na Zachodzie.

„Poetka i książę” to proza pełna aluzji, niedopowiedzeń, cytatów, o mocno poetyckim rysie. Da się jednak wyczuć pewien chaos i do końca nie wiadomo, kiedy mamy do czynienia z myślami Osieckiej czy innych bohaterów, a kiedy ze stwierdzeniami autorki. Brakuje wyraźnych granic – opis akurat dziejących się sytuacji przerywany zostaje dygresjami, wspomnieniami, refleksjami. Wiele do powiedzenia ma także narrator, któremu zdarza się kpić i z przekąsem komentować to, co nam relacjonuje.

Gretkowska jest bardzo drobiazgowa, skupia się na każdym szczególe (wiemy na przykład, że wtyczka abażurowej lampy była trzybolcowa, w którą stroną otwierało się okno itp.). Pośród tych detali znajdują się jednak i te wnoszące do opowieści znaczące informacje – dopełniają charakterystyki postaci, tworzą nastrój i tło dla zdarzeń.

Osiecka i Giedroyć – ludzie wybitni, podziwiani, doskonale radzący sobie we własnych obszarach działania, indywidualiści, wyjątkowo silne osobowości. A jednak okazali się bezbronni wobec… miłości.

Autor: Manuela Gretkowska
Tytuł: Poetka i książę
Wydawca: Znak Literanova, 2018
Liczba stron: 304

Ocena recenzenta: 4/6