Czasy saskie w Rzeczpospolitej. Główną tematyką utworu jest spór sąsiedzki, jaki toczą między sobą od wielu lat dwaj szlachcice, pan strukczaszyc Hojski - właściciel dworu Serhinia i mieszkający w pobliżu pan sędzia Czemeryński z Łopatycz. Głównym przedmiotem sporu jest niewielka łąka i las. Wojna między sąsiadami trwa od wielu lat i wydaje się, że jej końca nie widać. Czy aby na pewno? Bieg spraw może ulec zmianie na skutek nieoczekiwanego uczucia pomiędzy dwojgiem młodych ludzi. Kim oni są i czy ich uczucie jest w stanie zakończyć sąsiedzką wojnę?

Rywalizacja pomiędzy dwoma sąsiadami opisana w utworze "Sąsiedzi" jest dla autora pretekstem do ukazania obyczajowości szlacheckiej czasów saskich. Widzimy kulturę polskiej szlachty, jej życie, rozrywki, i przede wszystkim konflikty. Autor daje ponadto charakterystykę tej warstwy społecznej, szczególnie pod kątem wad i przywar "panów braci". I trzeba przyznać, iż Kraszewski dokonuje tego po mistrzowsku, używając barwnego języka i doskonałej narracji.

Wyżej wymienione czynniki sprawiają, że warto "Sąsiadów" polecić czytelnikowi. Powieść bynajmniej nie należy do arcydzieł polskiej literatury, nawet jeśli chodzi o twórczość "Bolesławity". Mimo wszystko jest to jednak utwór pisany ciekawym i barwnym językiem, o szybko toczącej się akcji. Powieść, choć zawiera sytuacje dramatyczne, nie jest pozbawiona humoru. Myślę, że czytelnik, który po nią sięgnie, nie będzie zawiedziony. Zapraszam do poznania historii niezwykłego sporu sąsiedzkiego z połowy XVIII w.