Czasy panowania króla Jana III Sobieskiego. Tytułowy bohater i zarazem narrator powieści jest ubogim szlachcicem, gospodarzącym na skromnym majątku Wulka na Podlasiu. Kocha się z wzajemnością w pięknej starościance Helenie. Niestety, na przeszkodzie uczuciu stają różnice społeczne. Ukochana pochodzi z zamożnego senatorskiego rodu Nałęczów. Jej bracia i opiekunowie nie znoszą pana Jana, ponadto w celu powiększenia fortuny narzucają siostrze własnego kandydata na męża. Tymczasem nadchodzi rok 1683. Król Jan III wyrusza na czele wojska pod oblegany przez Turków Wiedeń. Z monarchą wyrusza także pan Jan, który liczy na zdobycie bogactw i wojennej sławy. Jak zakończy się wyprawa dla tytułowego bohatera? Czy zyska rękę ukochanej kobiety? I czy uda mu się pokonać liczne przeszkody piętrzone przed nim przez ród Nałęczów?

Atutem powieści jest w barwny i doskonały sposób zarysowana obyczajowość szlacheckiej Rzeczpospolitej czasów panowania Jana III Sobieskiego. Ponadto autor dokładnie opisał przebieg wyprawy wojsk polskich pod Wiedeń i wielką bitwę pod murami stolicy Habsburgów. Samo starcie jest przedstawione z punktu widzenia kilku jego uczestników. Powieść charakteryzuje się barwną i szybko toczącą się akcją, nie brak w niej pościgów, pojedynków, rywalizacji o miłość kobiety. Tytułowy bohater przeżywa mnóstwo dramatycznych przygód. Wszystko to bez wątpienia decyduje o atrakcyjności tego utworu.

"Pamiętnik Mroczka" na pewno nie należy do najwybitniejszych powieści w dorobku J.I. Kraszewskiego. Jednakże ze względu na wyżej wymienione czynniki warto ją polecić czytelnikom. Utwór jest krótki, czyta się go więc szybko i z zaciekawieniem. Miłośnicy twórczości "Bolesławity" i powieści historycznych na pewno nie będą zawiedzeni.