Cień pisarza (Roth Philip) to książka w całości poświęcona zmaganiom pisarza ze słowem, frazą, formą, z czasem, ludźmi i szeroko pojętą rzeczywistością. Co ciekawe, na proces tworzenia i jego konsekwencje patrzymy oczyma dwóch osób o bardzo różnym dorobku i doświadczeniu, a każda z nich napotyka na odmienne przeciwieństwa.

Nathan jest u progu kariery i jego największym aktualnym problemem jest brak zrozumienia wśród najbliższych i społeczności żydowskiej, z której pochodzi. Jego najnowsze opowiadanie, oparte na rodzinnej historii, jest według niego opowieścią uniwersalną, ale rodzice widzą w nim przede wszystkim satyrę uderzającą bezpośrednio w nich i Żydów w ogóle. "Ludzie nie czytają literatury. Oni czytają o innych ludziach. I osadzają ich jako ludzi." (77) - mówi ojciec, powołując się jednocześnie na doświadczenia Holocaustu, które dla Nathana są tylko historią. On sam nie rozumie, dlaczego przeszłość narodu ma rzutować na swobodę artysty.

Nathan, tak samo, jak Portnoy, są w znacznym stopniu alter ego Rotha, wychowanego w tradycyjnej żydowskiej rodzinie. On sam nigdy nie zaznał prześladowań, ale był nasączany wspomnieniami o nich przez starszych członków społeczności, a mimo to nie rozumiał, tak samo, jak kreowani przez niego bohaterowie, dlaczego każde odstępstwo od tradycji i brak gloryfikowania narodu jest postrzegane jako zdrada.

Zupełnie inne dylematy trapią Lenoffa, w którego zapatrzony jest Nathaniel, pisarza dojrzałego i uznanego. Doskonale ilustrują je słowa Jerzego Pilch, na wywiad z którym trafiłam niedawno: http://weekend.gazeta.pl/weekend/1,152121,21445382​,jerzy-pilch-milosz-mawial-jak-w-rodzinie-jest-pisarz-to.html

"-Co ci przeszkadza w pisaniu i cię dekoncentruje?
- Wszelkie interwencje świata zewnętrznego. Jest takie powiedzenie Czesława Miłosza: "Jak w rodzinie jest pisarz, to koniec z rodziną". Coś w tym jest - ci, co przeszkadzają, są bliskimi ludźmi, którzy nie chcą przeszkadzać, ale przeszkadzają. Pisarz rodzinie też przeszkadza, bo ta jest dla niego surowcem. Bliscy pisarza nie mają z powodu jego zawodu wielkich atrakcji."

Żona Lenoffa ujmuje ten stan znacznie ostrzej: "Oto jego religia literatury, ...:odrzucenie życia! On robi te swoje piękne opowiadania z nie-życia!" (143), gdy sam pisarz przyznaje "Chciałbym wiedzieć tyle na dowolny temat. Od kilkudziesięciu lat piszę zmyślone historie. Mnie się nic nie przytrafia." (17)

4 - dla mnie trochę obok moich zainteresowań, natomiast świetne pióro Rotha.