W „Amerykańskiej whisky” znów odnalazłam to, co tak mnie zachwycało i poruszało w „Początku” - piękny, wyrazisty język w połączeniu z wyrazistością przekazu i dużym ładunkiem emocjonalnym. Wszystkie opowiadania łączy wątek polskości czy też polskich losów, wplecionych w historię ostatniego wieku. Tom rozpoczyna historia byłego legionisty, później handlowca i bon vivanta, niespodziewanie tracącego chęć do życia w kilka dni po śmierci uwielbianego skrycie Marszałka - bo „człowiek nie chce żyć, kiedy umiera jego świat”[1] - kończy spowiedź PRL-owskiego funkcjonariusza więziennictwa, „komendanta obozu dla osób internowanych”[2], a pomiędzy nimi jest i okupowana Warszawa, i obóz koncentracyjny, i kurs dla partyjnych aktywistów z awansu społecznego, i rozliczenia polsko-niemieckie w wiele lat po wojnie, i niesławny marzec ’68 - wszystkie te momenty, które wymagały od dzieci tej ziemi podejmowania jakichś wyborów, a często zmuszały do samookreślenia: ile w nas Polaka? Ile w nas człowieka?...

W tej książce nie ma fragmentów słabych czy wtórnych, choć uważny czytelnik dostrzeże w niej motywy znane np. z „Początku” (chronologicznie patrząc, tu zasygnalizowane, a tam dopiero rozwinięte i przetworzone): krawca-antysemitę, przeistaczającego się w kolekcjonera dzieł sztuki dzięki wzbogaceniu się podczas okupacji, folksdojcza, który w głębi duszy wcale nie przestał być Polakiem, Niemca nieakceptującego nazistowskiej doktryny albo usiłującego wypełniać rozkazy przełożonych w taki sposób, by jak najmniej komukolwiek zaszkodzić - nawet pogardzanym „podludziom”…

Wszystkie opowieści napisane są tym samym kształtnym i barwnym językiem, wszystkie niosą ze sobą jakąś dawkę emocji, a jeszcze większą - prawdy psychologicznej czy socjologicznej, nie zawsze łatwej do zaakceptowania, ale zawsze wartej przyjęcia do wiadomości. To jedna z tych pozycji, które może niekoniecznie będzie się potrzebowało czytać po raz kolejny, ale na pewno zapamięta się na długo.



---
[1] Andrzej Szczypiorski, „Amerykańska whisky i inne opowiadania”, SAWW, Poznań 1990, s. 17.
[2] Tamże, s. 186.