Pachnąca mleczkiem z karotenem, przyodziana w kolorowy strój kąpielowy wystawiający strategiczne punkty mojego ciała na działanie promieni UV przeciągałam się po raz kolejny na miękkim biało-niebieskim ręczniku plażowym okrywającym wygodny, biały leżak, w ręku dzierżąc zajmującą lekturę. Z jednej strony nie mogłam się od niej oderwać, wciągnęła mnie wartka akcja, poruszyły obrazowo przedstawione historie bohaterów. Z drugiej zaś - nie chciałam czytać dalej, bo nieprzeczytane strony kurczyły się. Przekładałam kartkę po kartce, starając się czytać jak najwolniej, dokładnie, ale nic to nie pomagało - nieuchronnie zbliżał się koniec tego dzieła. Zrezygnowana i zasmucona, zostawiwszy ostatnie kilka stron "na później", poszłam do barku. Po zimną, egipską Pepsi Max.

Tuż przed wakacjami zabierałam się za gromadzenie mojego księgozbioru podróżnego, wybieranie książek, które będą mi towarzyszyć w bardzo ważnych chwilach, bo w trakcie nerwowego oczekiwania na lotnisku, w chwilach ogromnych emocji kilka kilometrów nad ziemią czy też podczas relaksu na leżaczku pod palemką, w wielkim hotelowym łóżku po upalnym dniu bądź w autobusie, w drodze do cudów świata. Księgozbiór musiał być zatem zróżnicowany, ciekawy i jednocześnie niezbyt ciężki (w przenośni i dosłownie).

Od dawna miałam jednak pewne marzenie. A właściwie pewną chęć. Koniecznie chciałam odwiedzając dalekie, egzotyczne miejsce móc zabrać ze sobą historie, które przybliżą mi chociaż troszkę zwyczaje tego kraju, które odzwierciedlą klimat tam panujący tak, abym mogła go nie tyle poczuć, co zrozumieć. Tak w ręce me trafiła powieść polecana skądinąd w internetowym świecie, wspaniała, niesamowita opowieść Alaa Al Aswany pod nieco tajemniczym tytułem "Kair. Historia pewnej kamienicy".

Szybko okazało się, że to książka bardzo wciągająca, niesamowicie magiczna, z której kartek można wręcz poczuć zapach kairskich ulic. Przenosi nas ona na ruchliwe skrzyżowania, przed duże budynki, w których obok bogatych obywateli mieszka też biedota. Ukazuje nam świat, gdzie istnieją pewne sztywne stosunki, gdzie nie ma możliwości awansu, gdzie bez pieniędzy jest się nikim. Dla osób, które nigdy nie widziały Egiptu, nie pospacerowały po ulicach miast, nie porozmawiały z tubylcami będzie to książka nieco abstrakcyjna, ukazująca ten popularny wśród turystów kraj jako siedlisko zła, korupcji, biurokracji, antydemokratycznych działań władz, mafii i, niestety, rozwijającego się terroryzmu. Mnie natomiast powieść ta wyjaśniła pewne zachowania Egipcjan, ich determinację, ich skrytość chowaną pod zasłoną serdeczności oraz pomocy. Z drugiej zaś strony zaskoczyła mnie, gdyż społeczeństwo żyjące w niedemokratycznym państwie zwykle nie jest tak radosne, zadowolone ze swojego życia, a bardziej ostrożne, podejrzliwe.

Każdy z bohaterów Aswany ma inną historię, inne problemy, inne cele i pragnienia. Część z nich wywodzi się z najniższej warstwy społecznej i ci właśnie Egipcjanie są najbardziej szczęśliwymi, radosnymi ludźmi w całej powieści. Taha pragnie dwóch rzeczy - wstąpić do szkoły oficerskiej i ożenić się z piękną Busejną. Wydaje się, że obie te rzeczy są pewne - ma doskonałe oceny, jest uparty i bardzo inteligentny, a z Busejną spędza wspaniałe chwile, przepełnione wzajemnymi wyznaniami, zapewnieniami miłości i oddania. Jednakże na swojej drodze napotyka ogromne problemy, które uniemożliwiają mu realizację marzeń. Busejna zaś pracuje w sklepie, musi utrzymać swoją rodzinę i to jest dla niej priorytetem, chociaż wciąż walczy z przeciwnościami, które stają jej na drodze. Walczy dosyć skutecznie, mimo że ponosi straty. Jedną z takich "strat" jest Taha. Tych dwoje nastolatków o podobnych losach obiera jednak w decydującym momencie swojego życia zupełnie inną drogę.

Pozostali mieszkańcy kamienicy Jakobiana, znajdującej się na jednej z wielu ulic ogromnej, kilkumilionowej metropolii kairskiej, też muszą zmagać się z przeróżnymi problemami, które napotykają próbując realizować swoje plany. Wydawałoby się, że ci bogatsi nie muszą się o nic martwić, ale nic bardziej mylnego. Zaki popada w ogromne kłopoty za sprawą rodzonej siostry. Hatim lokuje swe uczucia bardzo nieszczęśliwie i w efekcie niszczy życie nie tylko sobie. Azzim zaś, całkowicie zgodnie z prawem, bezwzględnie wykorzystuje poczciwą wdowę, unieszczęśliwiając ją przy okazji.

Ta mozaika postaci, złożoność zdarzeń, dziwne zwyczaje i wszędzie obecne prawo Koranu, które determinuje życie mieszkańców Kairu, powodują, że powieść nabiera orientalnego posmaku, egzotycznego wydźwięku i bardzo intryguje. Mnie najbardziej zaciekawiły przedstawione przez autora powody wstępowania młodych muzułmanów do organizacji terrorystycznych, które są dalekie od nienawiści rasowej czy religijnej, a związane są przede wszystkim z brakiem zgody na niesprawiedliwość powodowaną przez wywodzące się z tego samego narodu władze! Młodzi ludzie, którzy niejednokrotnie są krzywdzeni przez swoich krajan, wiedzą, że inaczej z niesprawiedliwością, okrucieństwem i bezradnością nie są w stanie sobie poradzić. Walka, dżihad, jest jedyną możliwą formą manifestacji, protestu wobec krzywd, jakich doznali. I nie jest to walka skierowana przeciwko niewiernym, tylko, co ciekawe, niekiedy przeciwko współbraciom.

Niestety, koniec powieści, chociaż przewidywalny, jest bardzo bolesny i wstrząsający. Od czasu, gdy przeczytałam powieść Alaa Al Aswany zastanawiałam się, czy taki koniec jest nieunikniony. Czy można w jakikolwiek sposób obejść taką formę walki i żyć nadal w zgodzie z własnymi przekonaniami? Czy można w jakikolwiek inny sposób pokonać współczesne i bardzo bolesne plagi dręczące, niszczące Egipt? Z całą pewnością, ale sposób ten wymaga przede wszystkim zjednoczenia całego społeczeństwa, o które w Egipcie jest jednak bardzo trudno. Choćby ze względu na różnice pomiędzy regionami. Różnice pomiędzy północą a południem, wschodem a zachodem. Pomiędzy częścią afrykańską a azjatycką Egiptu. Pomiędzy licznymi chrześcijanami wyznania koptyjskiego a muzułmanami. Konsensus w tych warunkach jest praktycznie niemożliwy, a oddalają go jeszcze ogromne różnice pomiędzy poszczególnymi warstwami społeczeństwa, liczni przybywający do Egiptu Europejczycy oraz głęboki i poruszający oddech państwa Izrael, które wciąż kontroluje należącą w końcu do Egiptu Strefę Gazy i stara się mobilizować Egipt do walki z terroryzmem, co z drugiej strony napotyka na sprzeciw Egipcjan.

Z całą pewnością "Kair. Historia pewnej kamienicy" Alaa Al Aswany rozbudziła jednak społeczeństwo egipskie, a film, który na jej podstawie powstał, został przyjęty bardzo dobrze przez Egipcjan. Na temat "Omaret Yacoubian" usłyszałam bardzo długie i pełne emocji zachwyty z ust recepcjonisty w hotelu, peany - poprzedzone ogromnym zaskoczeniem i radością - wygłoszone przez naszego kierowcę oraz bardzo szczegółową i pełną poruszenia relację tłumaczącą mi niektóre motywy działania autora, reżysera oraz oczywiście bohaterów, którą przedstawił mi jeszcze zeszłoroczny znajomy pracujący w miejscowości wypoczynkowej (sam chyba utożsamiał się z postacią Tahy, chociaż był przeciwny terroryzmowi). Patrząc na to młode pokolenie Egipcjan zastanowiłam się, czy kiedyś w naszym społeczeństwie pojawi się impuls, który nas tak zjednoczy. Na razie, niestety, jesteśmy bardzo podzieleni, a młode pokolenie trawi ciągła walka - chociaż trudno porównywać z dżihadem - którą jesteśmy pochłonięci. A mimo że plag o wiele mniej jest w naszej demokracji, to i tak wciąż występuje ich o wiele za dużo.



[Tekst opublikowałam wcześniej na swoim blogu]