"Stoner" to jedna z najważniejszych amerykańskich powieści XX wieku, choć tę renomę zyskała stosunkowo późno. Gdy John Williams opublikował ją w 1965 roku, przeszła właściwie bez echa. Uznanie przyniosły jej dopiero dekadę temu europejskie wydania. Francuski przekład z miejsca stał się bestsellerem, po czym "Stoner" powtórzył swój sprzedażowy sukces m.in. w Holandii, Niemczech, Izraelu oraz w Wielkiej Brytanii, gdzie "The Guardian" okrzyknął go tytułem roku. W 2013 roku był również najchętniej czytaną powieścią w Stanach Zjednoczonych, entuzjastycznie przyjętą przez takich autorów, jak Julian Barnes, Ian McEwan, Bret Easton Ellis czy Tom Hanks.
Podobnie jak "Pani Bovary", do której to powieści John Williams w swojej książce się odwołuje, "Stoner" opowiada o losie zupełnie przeciętnego człowieka, jego aspiracjach, pomyłkach, utratach, nieudolnym dążeniu do szczęścia. Pozornie banalna fabuła staje się tu uniwersalną opowieścią o tym, w jaki sposób życiu nadajemy sens. Mówi o wadze uczuć i pracy. O kulturze, która niszcząco wpływa na miłość, seksualność i pożądanie. Późny sukces powieści Williamsa zapewne bierze się z faktu, że każdy i każda z nas może zakrzyknąć "Stoner to ja!". A identyfikacja ta przynosi zarówno ukojenie, jak i bezbrzeżny smutek.
"To prawdziwa »powieść czytelnika«, jej fabuła bowiem podkreśla wartość czytania i studiów".
Julian Barnes
"To powieść o facecie, który poszedł na uniwersytet i został nauczycielem. Ale to jedna z najbardziej fascynujących książek, jakie możecie przeczytać".
Tom Hanks
John Edward Williams (1922-1994) - amerykański pisarz, poeta, redaktor, eseista i wykładowca akademicki. Urodził się i wychował w biednej rolniczej rodzinie w północnym Teksasie. Podczas II wojny światowej był radiooperatorem i pilotem samolotu transportowego C-47 w Chinach, Indiach i Birmie. Zasługi na froncie pozwoliły mu na podjęcie studiów wyższych. Ukończył anglistykę na Uniwersytecie w Denver, doktoryzował się na znanym ze "Stonera" (1965) Uniwersytecie Missouryjskim, po czym wrócił na rodzimą uczelnię, gdzie do emerytury wykładał sztukę twórczego pisania. Jego najważniejsze dzieła to nawiązująca do konwencji westernu powieść "Butcher's Crossing" (1960), epistolarna powieść historyczna o cesarzu rzymskim "August" (1972; wyd. polskie 2007), nagrodzona National Book Award, oraz właśnie "Stoner", tak zwana campus novel, która przyniosła mu międzynarodową sławę, niestety pośmiertną. Williams zmagał się z alkoholizmem, był też nałogowym palaczem. Zmarł na niewydolność oddechową w swoim domu w Fayetteville w stanie Arkansas. Zapytany w wywiadzie, czy literatura powinna bawić, odparł: "Oczywiście, że tak. Mój Boże, głupotą jest czytanie, które nie sprawia radości".
"Prawie co dzień po południu, zaraz po zajęciach, Stoner przychodził do Katherine. Kochali się, rozmawiali i znów się kochali, niezmordowani jak dzieci w zabawie. Tamte dni wiosenne, gdyby zapytać kochanków, mogły się nie kończyć, a oni już się cieszyli, że nadchodzi lato.
[...]
We wczesnej młodości Stoner wyobrażał sobie miłość jako rodzaj absolutu, którego można dosięgnąć, jeśli ma się trochę szczęścia; gdy stał się dorosły, stwierdził, że miłość jest złudą, rajem pomylonej wiary, na który warto spoglądać z dozą rozbawienia i zdrowego sceptycyzmu, z łagodnym lekceważeniem i ze speszoną nostalgią. Teraz, w wieku męskim, powoli zaczął pojmować, że miłość to nie jest ani łaska, ani wymysł; zobaczył w miłości stopniową przemianę życia, coś, co stale się wydarza i co dzień rozwija, zasilane wolą, umysłem i sercem".
fragment książki
[Wydawnictwo Filtry, 2023]