Książka: Wędrowiec cmentarny

Smutno mi, bo przeczytałam "Wędrowca cmentarnego". Smutno. Bo po co wydawać książkę, której autor nie zdołał skończyć? Po co wydawać książkę, która jest zaledwie zarysem opowieści? Po co wydawać książkę, w której wydawca musi uzupełniać całe słowa, wstawiając je w nawiasach kwadratowych? Po co wydawać książkę, która jest niespójna, bo pisana była w kalendarzu i autor nie zdążył jej poprawić? Po co wydawać książkę, która mogłaby byc wspaniała, a jest zaledwie szkicem? Po co? Dla mnie ...

Niepublikowane dotychczas opowiadanie Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, odnalezione w archiwum pisarza!

Tekst miał być początkowo – jak wynika z rozpoczynającego rękopis planu oraz z zapisków autora w "Dzienniku pisanym nocą" – jedną z trzech części literackiej serii. Sfabularyzowana opowieść o krwawej masakrze w Srebrenicy w 1995 roku, wspominanej przez serbskiego porucznika, ukrywającego się przed trybunałem w Hadze na europejskich cmentarzach, powstawała tuż przed śmiercią pisarza. Jej rękopis, spisany na 95 stronach kalendarza na 2000 rok, w archiwum Herlinga-Grudzińskiego odkrył Zdzisław Kudelski. On też opracował i opatrzył komentarzem wersję tekstu do publikacji.


"Można przypuszczać, że opowiadanie »Wędrowiec cmentarny« powstało z porażającej świadomości pisarza, że okrutne rzezie, czystki etniczne, bestialskie mordy wcale nie należą do odległej przeszłości. Wystarczy aby powstały odpowiednie warunki, a znów się powtórzą, choćby w sercu Europy, jak w Srebrenicy, gdzie Serbowie mordowali swoich bośniackich sąsiadów. Ponieważ zło, zdaniem Herlinga, jest nieusuwalną częścią ludzkiej natury i każdy z nas w sprzyjającej sytuacji, każdy tzw. przyzwoity człowiek może stać się bestią. Świadomość tego nie oznacza kapitulacji, przeciwnie – jest częścią gorzkiej i pozbawionej złudzeń wiedzy o naturze człowieczej".

Fragment "Posłowia" Zdzisława Kudelskiego

[Wydawnictwo Literackie, 2006]