Książka: Na tropach Smętka

"W kościołach Meksyku", "Opierzona rewolucja", "Na tropach Smętka" są pierwszymi reportażami Wańkowicza, wszystkie trzy ukazały się przed drugą wojną światową.

[...]

"Na tropach Smętka" jest najgłośniejszą przedwojenną książką pisarza. W czerwcu roku 1935 Wańkowicz płynął kajakiem po Mazurach, samochodem objechał pozostałe tereny Prus Wschodnich. Towarzyszyła mu czternastoletnia córka, Marta. Powstał barwny opis przygód i rozmów, a także – przede wszystkim – był to reportaż o charakterze politycznym. Książka zyskała uznanie i popularność dzięki ciekawej formie, ale głównie dlatego, że autor pokazał życie polskiej ludności odciętej od Macierzy, dawał żywe przykłady polskości na ziemiach Warmii i Mazur.

[...]

"Nikomu nie udało się napisać tak popularnego reportażu o Mazurach i Warmii, jak Wańkowiczowi. Rzadko zdarza się, by reporterska opowieść przez dziesięciolecia tak mocno wpływała na sposób percepcji i wyobrażenia o jakimś terytorium. Wańkowicz, bardziej niż pisarze i historycy, zawładnął wyobrażeniami kilku generacji Polaków o Mazurach i Warmii. Wyobrażeniami nawet tych, którzy jego książki nie czytali... Wiele fragmentów, bezpośrednich cytatów, a nawet Wańkowiczowskich fraz do dzisiaj, bezrefleksyjnie, powtarzane jest nie tylko na łamach przewodników, popularnych opracowań, ale także poważnych naukowych prac. Taki jest los dzieła, które staje się klasyką! I jak do każdej klasyki, warto wracać do lektury »Na tropach Smętka«".

Robert Traba

[Prószyński i S-ka, 2010]