"Zmartwychwstanie" jest obok powieści "Wojna i pokój" oraz "Anna Karenina" najbardziej znanym utworem napisanym przez Lwa Tołstoja. Oczywiście nie zamierzam zdradzać zakończenia, jednak krótko przedstawię początek powieści oraz najważniejsze postacie.

Głównym bohaterem jest książę Dymitr Iwanowicz Niechludow. W początkowych partiach powieści ukazany zostaje jako przystojny, bogaty młodzieniec, prowadzący beztroskie życie, upływające na przyjemnościach różnego rodzaju. Pewnego dnia w jego życiu nastąpiło zdarzenie, które zburzyło jego spokój. Otóż bohater, uczestnicząc w sądzie jako przysięgły w sprawie o zabójstwo, wśród oskarżonych rozpoznał Katarzynę Masłową (Katiuszę) - ubogą dziewczynę, którą parę lat wcześniej rozkochał w sobie, wykorzystał i porzucił. Od tamtego czasu zupełnie o niej zapomniał. Tymczasem Katiusza po romansie z księciem, wobec braku środków do życia, została prostytutką. I obecnie czekała na wyrok.

Spotkanie z Katiuszą wstrząsnęło mocno Niechludowem. Pamiętał ją jako dobrą, skromną i nieśmiałą dziewczynę, a teraz widział kogoś zupełnie innego - kogoś złego. Wiedział, że to on ponosi odpowiedzialność za przemianę, jaka się w niej dokonała. Zrozumiał, jakim egoistą był przez całe życie i jak wiele krzywd wyrządził. Przed oczami stanęło mu całe życie. Ideały, które miał w młodości, a których się później dla własnej wygody zaparł. Wtedy właśnie dokonała się w nim przemiana. Postanowił naprawić zło, które w swoim życiu wyrządził i żyć odtąd zgodnie z własnym sumieniem. Przede wszystkim zaś - pomóc Katiuszy.

To naprawianie zła stanowi główny wątek powieści. Jest dla pisarza pretekstem do ukazania absurdów i nieprawości występujących w carskiej Rosji. W chwili bowiem, kiedy Niechludow podjął decyzję, by żyć zgodnie z sumieniem, zaczął dostrzegać niesprawiedliwość i zło istniejące wokół niego, które do tej pory było mu obojętne lub go nie zauważał. Dostrzegł przede wszystkim ciężki los więźniów odbywających często nieadekwatne do popełnionego przestępstwa kary lub nawet siedzących bez winy – wskutek intrygi albo pomyłki sądowej. W powieści wiele miejsca poświęcone zostało więźniom politycznym, odbywającym karę za swoje poglądy, których byli zdecydowani bronić. Niechludow dostrzegł też po raz pierwszy niedolę rosyjskich chłopów, za którą sam również ponosił odpowiedzialność, żyjąc z ich pracy. Z drugiej strony spotykał na swej drodze prokuratorów, generałów i wpływowych urzędników. Ci carscy dygnitarze ukazani są w powieści jako pławiący się w luksusie łajdacy, gardzący ludźmi stojącymi niżej od nich w hierarchii społecznej. To wszystko wstrząsnęło Niechludowem i skłoniło do licznych prób niesienia pomocy więźniom i do rozdania ziemi ze swojego majątku chłopom.

Powieść „Zmartwychwstanie” ukazuje wszystkie patologie, wady i absurdy życia w XIX-wiecznej carskiej Rosji. Nie jest to chyba jedyny cel pisarza. Jest nim ukazanie dramatu jednostki usiłującej wcielać w życie uniwersalne ideały równości ludzi i pomocy dla bliźniego, wszystko to wbrew opinii otoczenia. Jednak dzięki przemianie moralnej, jaka dokonała się w Niechludowie, stał się on szczęśliwszym człowiekiem niż był wcześniej – prowadząc puste, bezcelowe życie, bowiem teraz jego życie nabrało treści i zyskało sens.

„Zmartwychwstanie” jest jedną z najpiękniejszych powieści w literaturze europejskiej.