"(...) Myślę, że jest tylko jeden rodzaj ludzi. Ludzie"*.

Prozę Harper Lee nazwałbym zaangażowaną. Jednak w przeciwieństwie do innych książek traktujących o rasizmie i nietolerancji, ta jest o tyle niezwykła, że osobą prowadzącą narrację i jednocześnie "zaangażowaną" jest kilkuletnia dziewczynka, Smyk. To jest to, co zrobiło na mnie największe wrażenie. Jak gdyby autorka chciała powiedzieć: "Widzicie. Nawet dziecko dochodzi do pewnych oczywistych wniosków, a Wy, stare byki, nie. Jesteście ślepi".

Smyk wraz z bratem mieszkają w małym miasteczku, w stanie Alabama. Są lata 30. XX wieku. Ojciec obojga, adwokat Atticus Finch, podejmuje się obrony Tima Robinsona - czarnoskórego, który rzekomo zgwałcił białą kobietę. Wywołuje to rozłam wśród mieszkańców Maycomb (część potępia, część cichutko pochwala mecenasa) i stawia dzieci w obliczu zupełnie nowej dla nich sytuacji.

Świat dziecięcych przemyśleń na ważne tematy i opisanie procesu poznawania są wielkim atutem książki. Nieskażony umysł dziecka potrafi bowiem spojrzeć na pewne sprawy inaczej, niż wiecznie czujny, by nie popełnić nietaktu, dorosły. Ta książka pozwoliła mi zrozumieć, dlaczego dzieci potrafią być okrutne. Po prostu są szczere, a my w miarę upływu lat chowamy się za kolejnymi parawanami sztucznej uprzejmości i podejmujemy decyzje, "bo tak wypada", podobnie jak dwunastu "zacnych" przysięgłych w sprawie Tima Robinsona.

Polubiłem Smyka i jej sposób myślenia. Zaimponował mi Atticus stałością swych przekonań. Książka wywołała we mnie sporo emocji, od śmiechu przy "balsamowaniu wiekuistym" po bezsilną złość. Polecam.


---
* H. Lee, "Zabić drozda", przeł. Z. Kierszys, wyd. KiW, Warszawa 1979.