Typ recenzji: oficjalna PWN

Piramidy, mumie, piasek, Nil, mumie…

Ale nie tylko!

Każdy z nas zapewne ma w ma przed oczami zabytki egipskie, które przewijają się w podręcznikach do historii lub tekstach popularnonaukowych. Paleta Narmera z przedziwnymi, długoszyimi zwierzętami, kamień z Rosetty, kolosy Memnona, złota maska Tutanchamona, beznosy Sfinks…

Jednak znajomość historii tego kraju, pierwszej potęgi starożytności, jest raczej niewielka. Bardziej zapamiętujemy to, co przedostało się do popkultury: Indianę Jonesa poszukującego zaginionej Arki czy owiniętą w bandaże ożywioną mumię, goniącą przez korytarze piramidy śmiałka, który zakłócił jej wieczny odpoczynek.

Toby Wilkinson w swej wybitnej książce zabiera nas w zapierającą dech w piersiach podróż po starożytnym Egipcie. Udowadnia, że odkrywanie sekretów starożytnej cywilizacji przynosi zaskoczenia i może fascynować do dziś.

Zaczynamy ponad 3000 lat p.n.e., kiedy Egipt wkracza na scenę historii, by pozostać na niej przez kolejne tysiąclecia. Jesteśmy świadkami powstawania najbardziej monumentalnych budowli w dziejach. Poznajemy historię wspaniałej IV dynastii, która wydała wielkich budowniczych: Snofru, Cheopsa czy Chefrena. Poprzez okresy przejściowe i historię Średniego Państwa docieramy w końcu do klasycznego Nowego Państwa. Wielkie piramidy od setek lat górują nad pustynią, a my czytamy o ponownym umocnieniu władzy faraonów i o wielkich przedstawicielach XVIII dynastii takich jak Totmes II i III, Hatszepsut, Amenhotep II, III czy też IV, który przeszedł do historii jako faraon – heretyk, Echnaton. Czym zawinił? Ano wprowadził – o, zgrozo! – monoteizm, wiarę w jednego boga, Atona, tarczę słoneczną. Jego kult umarł wraz z Echnatonem.

Jest wreszcie i faraon – celebryta (wprawdzie pośmiertnie), Tutanchamon. Za życia nie dokonał wiele, zmarł bowiem młodo, ale odkrycie jego grobowca było jednym z najbardziej spektakularnych dokonań archeologii. Następnie wkraczamy w ciekawe czasy faraonów wojowników z ramessydzkich dynasti XIX i XX, którzy niestety doprowadzają do początku końca kraju nad Nilem.

Cały czas coś się dzieje. Egipt Górny walczy z Dolnym, Ludy Morza przychodzą i odchodzą, pojawiają się tajemniczy Hyksosi. Potem po Egipcie przetaczają się wojska libijskie, kuszyckie, asyryjskie…Każdy najeźdźca zakłada w coraz bardziej osłabionym kraju własną dynastię, nierzadko stapiając się z Egipcjanami, przyjmując faraońską tytulaturę królewską, zwyczaje i bogów podbitego kraju. Jest nawet czas, gdy Egiptem rządzą czarni faraonowie.

Imperia basenu Morza Śródziemnego zmieniają się jak w kalejdoskopie, a każdy patrzy łakomym okiem na dolinę Nilu. Pojawiają się Persowie, których potęgę rozbija Aleksander Wielki – i jego nie mogło zabraknąć w Egipcie! Po jego śmierci diadochowie rozszarpują macedońskie imperium, a dla Egiptu zaczyna się epoka Ptolemeuszy, zakończona podporządkowaniem Rzymowi.

Wilkinson przedstawia nie tylko dzieje polityczne. Charakteryzuje także gospodarkę, społeczeństwo, porusza zagadnienia związane z religią, sztuką, władzą królewską w każdym z wymienionych okresów. Dzięki temu dostajemy całościowy obraz jednego z najstarszych imperiów świata starożytnego zamknięty na 600 stronach, okraszony przypisami i dobrze udokumentowany źródłowo - kawał świetnej pracy historycznej! Całości dopełniają zdjęcia, także kolorowe, a czyta się tę książkę jak sensacyjną powieść, pełną bitew, intryg, politycznych spisków i wspaniałych bohaterów o niekoniecznie kryształowych charakterach.

"Powstanie i upadek Starożytnego Egiptu" to dzieło syntetyczne. Spełnia znakomicie swoją rolę, jaką jest ogólne zainteresowanie czytelnika historią Egiptu.
Oczywiście po wstępnym zapoznaniu się z chronologią i wybraniu swojego ulubionego okresu można sięgnąć po pozycje bardziej szczegółowe, a przedstawione tutaj w wyjątkowo obszernej bibliografii.

Zazdroszczę wszystkim, którzy dopiero przeczytają Wilkinsona – przed Wami wspaniała przygoda!