Autor: Witkiewicz Stanisław Ignacy (pseud. Witkacy)

"Antologia dwudziestowiecznego pamfletu polskiego" to wybór tekstów z szeroko pojętej dziedziny krytyki literackiej, publikowanych w latach 1904–2004. Zarówno dobór pamfletów, jak i ich uporządkowanie według kryterium tematycznego stanowią pewną propozycję bliższego przyjrzenia się tej formie krytycznej, która uchodzi za niewyrafinowaną, marginalną, ściśle związaną z sytuacją, w której powstaje i przez to szybko popadającą w zapomnienie. Propozycję tę dopełniają: obszerny wstęp, zawierający rys historyczny i re...

Debiutancka powieść Witkacego, napisana jeszcze przed I wojną światową, a wydana dopiero w 1972 r. Jest ona groteskowym przetworzeniem na język literatury trwającego kilka lat romansu pisarza ze znaną aktorką Ireną Solską, Bunga z Akne, niedojrzałego chłopaka z dojrzałą kobietą, niedoświadczonego artysty z doświadczoną artystką, przechodzi w rodzaj walki o wtajemniczenie i spełnienie. [Wydawnictwo Zielona Sowa, 2002]

Tom obejmuje 38 tekstów. Są wśród nich szkice o twórczości m.in. futurystów, Jerzego Mieczysława Rytarda, Tadeusza Micińskiego, Antoniego Słonimskiego i Brunona Schulza (wnikliwe studium o "Sklepach cynamonowych") oraz kilka artykułów poświęconych problemom krytyki, jej założeniom, funkcjom i kryteriom. Witkacy uparcie dowodził, że krytyk powinien mieć solidne przygotowanie filozoficzne i skrystalizowane poglądy estetyczne. Szczególne znaczenie przypisywał polemikom i zgodnie z wyznawaną zasadą, że autor powinien o...

Juwenilia: - Karaluchy - Komedie z życia rodzinnego - Menażeria, czyli Wybryk słonia - Księżniczka Magdalena, czyli Natrętny książę - Odważna księżniczka - Biedny chłopiec Dramaty: - Maciej Korbowa i Bellatrix - Pragmatyści - Tumor Mózgowicz - Mister Price, czyli Bzik tropikalny - Nowe Wyzwolenie - Oni - W małym dworku - Niepodległość trójkątów - Metafizyka dwugłowego cielęcia - Gyubal Wahazar, czyli Na przełęczach bezsensu [Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972]

Ostatnie powieść St. I. Witkiewicza, napisana w latach 1931-1933, nie znalazła wydawcy przed wojną i ukazała się dopiero po 35 latach, wydobyta z ocalałego rękopisu. Podobnie jak w utworach dramatycznych, Witkacy okazuje się prekursorem i w "Jedynym Wyjściu". Fabuła jest pretekstem do ukazania bardzo ważnych problemów społecznych. Witkacy lansuje tu swój system filozoficzny, którego mimo wieloletnich usiłowań nie zdołał opracować do końca. Interesujące tezy tego "Hauptwerku" wkłada w rozmyślania głównego bohate...

Korespondencja Stanisława Ignacego Witkiewicza - Witkacego z żoną, Jadwigą z Unrugów, obejmuje 1258 listów, kartek, widokówek i telegramów, pisanych od 21 marca 1923 do 15 sierpnia 1939 (z przerwami, kiedy przebywał on w Warszawie, gdzie mieszkała żona). To wielkie dzieło nie mające odpowiednika w polskiej literaturze. Jego wyjątkowa wartość polega na tym, że Witkacy jest w swoich listach szczery do granic ekshibicjonizmu i traktuje żonę niemal jak spowiednika, któremu można wyznać najskrytsze myśli i najintymniejs...

Drugi tom korespondencji S.I. Witkiewicza z żoną zawiera 320 listów, kartek, pocztówek i telegramów z lat 1928-1931. To niezwykły zapis codziennego życia Witkacego. Z końcem 1928 roku wraz z matką przenosi się do zakopiańskiej willi "Olma", należącej do doktorstwa Białynickich-Birula. Właśnie tam odbywają się "orgie", czyli kontrolowane eksperymenty z peyotlem i meskaliną Mercka. Plotka o wybrykach Witkacego szybko roznosi się po Zakopanem; dla wielu mieszkańców jest on alkoholikiem, narkomanem, błaznem nakładaj...

Trzeci tom korespondencji Witkacego z żoną zawiera 382 listy, pocztówki, karty pocztowe i telegramy z lat 1932–1935, w których otwarcie informuje on Jadwigę o wszystkich sprawach osobistych, nieustannych problemach ze zdrowiem, wielu podróżach w poszukiwaniu klientów Firmy Portretowej oraz kłopotach z realizacją planów twórczych. Pisze wówczas pierwszą część powieści "Jedyne wyjście", ale do dalszej pracy zniechęcają go nieudane starania o jej wydanie. Po siedmiu latach kończy w marcu 1934 roku sztukę "Szewcy". Poś...

Czwarty tom korespondencji Witkacego z żoną zawiera 336 listów, kart pocztowych, widokówek i odcinków pocztowych z lat 1936­-1939. To w życiu Witkiewicza trudny okres. Dokuczają mu nasilające się dolegliwości fizyczne. Niepowodzeniem zakończyły się starania o wydanie powieści "Jedyne wyjście" oraz studium społeczno-obyczajowego "Niemyte dusze". Ma kłopoty z Izbą Skarbową z powodu niezapłaconych podatków. Źle układają się stosunki z ciotką Mery i kuzynką Dziudzią, właścicielką "Witkiewiczówki". Witkacy zastanawia si...

Pierwszy tom korespondencji Stanisława Ignacego Witkiewicza z rodziną, przyjaciółmi, znajomymi oraz tzw. wrogami obejmuje m.in. dziecięce dopiski do listów Stanisława Witkiewicza ojca, listy do Bronisława Malinowskiego, do matki – Marii Witkiewiczowej, do Ireny Solskiej, Stefana Żeromskiego, Kornela Makuszyńskiego, Jarosława Iwaszkiewicza i wielu innych. W korespondencji tej można wydzielić trzy okresy. Pierwszy okres obejmuje listy powstałe od dzieciństwa do 21 lutego 1914, tj. daty samobójczej śmierci narzeczonej...

Drugi tom korespondencji Stanisława Ignacego Witkiewicza ukaże się w dwóch woluminach. Wraz z tomem pierwszym, wydanym w roku 2013, tworzą one dzieło, które można nazwać biografią epistolograficzną. Pierwszy wolumin zawiera duże zespoły listów do najbliższych przyjaciół, Heleny i Teodora Białynickich-Birulów oraz Marii i Edmunda Strążyskich (Tymbciów), które są nie tylko cennym źródłem wiedzy o życiu i twórczości Witkacego, ale pokazują także, jak wielką wagę przywiązywał on do zasady lojalności osób mu bliskich. K...

"Narkotyki" to zbiór esejów autorstwa Stanisława Ignacego Witkacego, wydany po raz pierwszy w 1932 roku. Poszczególne eseje dotyczą nikotyny, alkoholu, kokainy, peyotlu, morfiny i eteru - i takie tytuły noszą kolejne rozdziały. W każdym z esejów Witkacy opisuje własne doświadczenia ze wskazanymi substancjami - opowiada zarówno przeżycia i wizje po zastosowaniu tychże używek, swoje pozytywne i negatywne wrażenia, jak i komentuje wpływ na społeczeństwo. Zbiór zawiera również appendix, w którym Witkacy zabiera gło...

- William S. Burroughs: Powiedz: Nie, narkotykowej histerii - Charles Baudelaire: Poemat haszyszu - Stanisław Ignacy Witkiewicz: Peyotl - Stanisław Ignacy Witkiewicz: Kokaina - Stanisław Ignacy Witkiewicz: Morfina - Charles Baudelaire: Pożeracz opium [Total-Trade Publishers, 1995]

Dwa odrębne utwory Witkacego o charakterze publicystycznym łączy stanowisko autora: "Oświadczam oficjalnie, że piszę poważnie i chcę wreszcie coś bezpośrednio pożytecznego zdziałać…". W książce stanowiącej pierwszą część tomu ("Nikotyna, alkohol, kokaina…") przedstawił Witkiewicz swój – bardzo krytyczny – stosunek do narkotyków i przeżycia związane z ich zażywaniem. W części drugiej ("Niemyte dusze") pisarz proponuje społeczeństwu psychoanalizę jako narzędzie ocalenia przed nadciągającym kataklizmem. Uświadom...

Tom zawiera wszystkie wydane oraz zachowane w rękopisie prace filozoficzne Stanisława Ignacego Witkiewicza z lat 1933-1939. To okres jego wzmożonego zainteresowania filozofią, którego rezultatem było wiele rozpraw pogłębiających i precyzujących wcześniejsze ustalenia. W tomie znalazły się też niedrukowane prace polemiczne, m.in. obszerna ["Krytyka pracy Joachima Metallmanna o Alfredzie North Whiteheadzie"] oraz jedna z ważniejszych rozpraw, tj. opublikowany po raz pierwszy w całości "Traktat o Bycie samym w sobie i...

Główny bohater "Nienasycenia" nosi typowo Witkacowskie znaczące imię - je ne "zipe" qu'a peine (ledwie zipię). Dziwaczna polsko-francuska mieszanka określa bohatera jako kogoś, kto znajduje się u kresu sił, należy ją jednak rozumieć jako aluzję do kruchej psychiki bohatera. Biografia Genezypa układa się w znany z innych powieści Witkacego schemat inicjacyjny, którego stałymi elementami są doświadczenie homoseksualne, romans z dominującą, demoniczną kobietą i eksperymenty z narkotykami. Genezyp idzie jednak jeszcze ...

Tom zawiera dwie z najważniejszych książek Witkacego dotyczących teorii sztuki i estetyki: "Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia" (1919) oraz "Szkice estetyczne" (1922). Wykłada w nich autor podstawy swojej teorii malarstwa, sztuki i estetyki oparte na fundamencie filozoficznym, przedstawia pierwsze ujęcia pojęć, które weszły na stałe do jego myślenia, takich jak sztuka, sztuka czysta, forma, piękno. Zajmuje się także zagadnieniami ściślej związanymi z teorią malarstwa: kompozycją, kolorem, def...

X tom "Dzieł zebranych" zawiera wszystkie teksty o sztuce publikowane w katalogach wystaw malarskich i czasopismach. Witkacy powraca w nich do swojej teorii Czystej Formy, uściślając niektóre pojęcia i polemizując z jej krytykami. Tytułowa rozprawa, pisana w latach 1921-1925, była - wedle słów autora - "popularnym wykładem" tej teorii i miała stanowić wstęp do zaginionej książki "Ostatnia pigułka dla wrogów". W tomie znalazły się także wypowiedzi o twórczości portretowej i stworzonej w roku 1924 Firmie Portretowej ...

W tej szyderczej tragikomedii miłosnej Witkacy poddaje mistrzowskiej analizie zmienne stany umysłu i sprzeczne odruchy wynikające z perwersyjnej psychopatologii, będącej podłożem działań wszystkich jego postaci. Ich reakcje fizjologiczne i emocjonalne są wzajemnie splecione z wyznawanymi teoriami; narządy płciowe, serce czy głowa - różne ośrodki władzy - często zdobywają przewagę w niespodziewanych i nieodpowiednich chwilach, niwecząc ludzką godność i prawość i doprowadzając do najbardziej groteskowych skutków. ...

Centralnym zagadnieniem "Szewców" (1934) uczynił Witkacy nadejście "nowego wspaniałego świata". W naukowej sztuce ze "śpiewkami" wnikliwej analizie została poddana rewolucja i kierunek rozwoju społeczeństwa przyszłości. Wizjom historycznego kataklizmu nadał Witkacy kształt groteskowego spektaklu, bezlitośnie demaskującego wszelkie społeczne mity i utopijne wizje. [Zielona Sowa, 2004]

„Widmo Dosyć. Ani słowa więcej. A więc, wracając do poprzedniego – oto moja hipoteza: zastrzeliłeś mnie śpiącą, i to w dodatku śpiącą snem opiumowym. Dlatego cały czas myślałam, że umarłam od raka. Rozumiesz, stary? Wszyscy mamy rację, wszyscy czworo, jak tu jesteśmy. Nibek Nie – te kobiety, jak zechcą, to wszystko mogą człowiekowi wmówić, widma czy nie widma. To piekielna rzecz ta kobieca inteligencja”. Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885-1939), znany jako Witkacy, to jeden z najwybitniejszych artyst...

„Utwory poetyckie” i ad hoc wymyślane wierszyki; setki rysunków na najdziwniejszych karteluszkach i towarzyszące im surrealne podpisy; zwariowane listy i kartki do przyjaciół i niezliczone fotograficzne autoportrety... – twórczość czy też zwykły „wygłup”, „zgrywa”, „wystawianie języka”? – Na pewno i jedno, i drugie. [...] Ale przede wszystkim jest to po prostu twórcza zabawa, ludyczny żywioł tak silny zarówno w całej twórczości Witkacego, jak i w twórczości jego pokolenia. Zabawa formą – tworzoną tak ze słów, krese...

- Nowe Wyzwolenie - W małym dworku - Mątwa - Janulka, córka Fizdejki - Matka - Szewcy [Ossolineumh, 1974]

W tytułach prac Witkiewicza uderza to, że nie pojawia się w nich termin "estetyka", natomiast wielokrotnie pojawia się termin "krytyka". Witkiewicz nie pozostawia czytelnikowi wątpliwości - uważa się za krytyka, jednakże krytyka w szerokim, a nie w wąskim rozumieniu. "Krytyka sztuki w obszerniejszym rozumieniu - czytamy w »Malarstwie i krytyce u nas« - jest jej teorią - filozofią". Jej zadaniem jest tworzenie naukowych narzędzi wyjaśniania sztuki i przez to dostarczanie krytyce w wąskim rozumieniu, czyli nastawione...

Książka składa się z trzech części. Po części pierwszej - zawierającej krytykę materializmu fizykalnego, następuje część druga - poświęcona analizie szczegółowych problemów systemu filozoficznego Witkiewicza: redukcjonizmowi, przyczynowości, monadyzmowi. Problematyka jej dotyczy głównego pytania filozofii Witkiewicza - pytania o stosunek ducha do materii, czyli zagadnienia psychofizycznego. Część trzecia przynosi w kolejnych pięciu rozdziałach obszerną polemikę z Kotarbińskim, Wittgesteinem, Whiteheadem, Carnapem ...