Książki w serii wydawniczej Arcydzieła Literatury Polskiej

Debiutancka powieść Witkacego, napisana jeszcze przed I wojną światową, a wydana dopiero w 1972 r. Jest ona groteskowym przetworzeniem na język literatury trwającego kilka lat romansu pisarza ze znaną aktorką Ireną Solską, Bunga z Akne, niedojrzałego chłopaka z dojrzałą kobietą, niedoświadczonego artysty z doświadczoną artystką, przechodzi w rodzaj walki o wtajemniczenie i spełnienie. [Wydawnictwo Zielona Sowa, 2002]

Czytaj więcej

Ballady i romanse

"Ballady i romanse" to cykl utworów przełomowych zarówno dla twórczości Mickiewicza, jak i dla naszej całej literatury. Oto bowiem w 1822 r., w I tomie "Poezyj", ukazało się czternaście wierszy niemających żadnego odpowiednika we wcześniejszym piśmiennictwie polskim. Przepojone tajemniczością i magią, zaludnione przez rusałki i czarty, prezentujące ludowy światopogląd i stojące na pograniczu rodzajów literackich - zostały uznane za manifest nowej epoki: romantyzmu. [Wydawnictwo Zielona Sowa, ...

Czytaj więcej

Balladyna

Wszystko w tym dramacie budzi skojarzenia z dramatem szekspirowskim: zaczarowany las, wróżka zakochana w wiejskim głupku, czy żądza władzy nazbyt łatwo sięgająca po zbrodnię, niepomna władzy sumienia, która dosięga nawet zwycięzców. Można z tego czynić zarzut, ale można też widzieć w tym twórcze wykorzystanie i przetworzenie najlepszych europejskich wzorców dramatycznych. Tak widziana "Balladyna" staje się ważnym ogniwem polskiego romantyzmu, z jego oryginalną wizją natury, człowieka i słowiańsk...

Czytaj więcej

Barbara Radziwiłłówna: Tragedia w pięciu aktach

Feliński Alojzy

Utwór uważany jest za wzorcową polską tragedię klasycystyczną. Przedstawia dzieje miłości Barbary i Zygmunta Augusta, który wbrew woli matki i sejmu polskiego poślubił córkę Jerzego Radziwiłła, kasztelana wileńskiego. Głównym tematem jest tragiczny wybór między głosem serca a poczuciem obowiązku względem kraju, którego musi dokonać król Zygmnt August. W konflikt ten uwikłane są jednak wszystkie, znajdujące się w sytuacji bez wyjścia, postacie utworu, dla których dobro kraju (choć różnie rozumian...

Czytaj więcej

Bez dogmatu

Po ukazaniu się "Bez dogmatu" wśród czytelników pojawiły się spekulacje dotyczące pierwowzoru głównego bohatera, którego szukano wśród przyjaciół i znajomych Sienkiewicza, niektórzy twierdzili nawet, że stworzył on w powieści-dzienniku swój autoportret. Sam pisarz podkreślał bardziej uniwersalny wymiar kontrowersyjnego bohatera, pisząc w liście do Mścisława Godlewskiego: „jeśli nie każdy jest zupełnie Płoszowskim, to prawie każdy jest nim do pewnego stopnia”. Sienkiewicz, znany głównie z dzi...

Czytaj więcej

Cham

Reymont Władysław (Reymont Władysław Stanisław; właśc. Rejment Stanisław Władysław)

Powieść psychologiczno-obyczajowa osadzona w realiach XIX-wiecznej wsi nadniemeńskiej. Głównym bohaterem jest prawy i wielkoduszny rybak - tytułowy "cham", który pragnie wydobyć z upadku moralnego swą żonę, ofiarę deprawującego wpływu miasta i patologicznych cech własnej osobowości. Autorka ukazuje siłę i głębię uczuć "chama", daje wnikliwe studium psychiki chłopskiego bohatera, tworzy wzruszającą opowieść o ludzkich namiętnościach, zagadkach i mroku ludzkiej kondycji. [KiW, 1985]

Czytaj więcej

Chłopi

Pierwsza w literaturze polskiej powieść, której bohaterami są chłopi, gdzie świat przedstawiony zamyka się w granicach jednej wsi, a dramaturgia zdarzeń wpisana jest w rytm zmieniających się pór roku, rytm prac polowych i wiejskich rytuałów, a przede wszystkim rytm narodzin i śmierci. "Chłopi" są żywą i wciągającą historią konfliktów i namiętności na miarę epopei. [Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2000]

Czytaj więcej

Czary

Bohomolec Franciszek

"Czary" zaliczyć należy do grupy utworów pisanych na potrzeby sceny narodowej. Podjęta przez Bohomolca tematyka wiąże się wyraźnie z kampanią prowadzoną na łamach "Monitora" przeciw szerzącym się na polskiej prowincji zabobonom. Jej efektem miało się stać przegłosowanie w 1776 r. ustawy sejmowej, zakazującej pławienia czarownic. Komedie Bohomolca otwierają nową kartę historii teatru polskiego, który stawał się nie tylko świadectwem gustów i obyczajów, ale także ważną instytucją zaangażowaną ...

Czytaj więcej

Dziady III

Czytaj więcej

Dzieje grzechu

Prus Bolesław (właśc. Głowacki Aleksander)

"Dzieje grzechu" w wydaniu książkowym ukazały się w 1908 r. i od razu wywołały sprzeczne oceny. Wśród publiczności literackiej powieść stała się niezwykle popularna. Krytyka, zaskoczona tematyką utworu, dopatrywała się "dewiacji znakomitego talentu" (wedle określenia Hutnikiewicza), Orzeszkowa podejrzewała pisarza o erotomanię lub histerię, Reymont uważał "Dzieje grzechu" za pozbawiony sensu i idei pomysł. Wszystkie te reakcje wywołało pierwsze tak odważne w polskiej literaturze ukazanie tematyk...

Czytaj więcej

Dziewczęta z Nowolipek

Gojawiczyńska Pola

"Dziewczęta z Nowolipek" są powieścią tak wyjątkową, jak jej autorka. Kiedy śledzi się jej biografię, aż trudno uwierzyć, iż osoba tyle razy stawiana przed ciężkimi wyrokami losu była zdolna wytrwale pielęgnować w sobie literackie zdolności. Nowolipki, zapomniana przez tzw. wielki świat, warszawska dzielnica biedy i "śmietników" determinuje losy bohaterek, tak jak pewnie swego czasu determinowała los Gojawiczyńskiej. Bronka, Franka, Cechna, Amelia czy Janka, każda na swój sposób będzie stara...

Czytaj więcej

Emancypantki

Powieść Bolesława Prusa drukowana w "Kurierze Codziennym" w 1890 roku, a wydana w roku 1894. Pisana była z odcinka na odcinek, co widać wyraźnie w kompozycji utworu. Akcja rozgrywa się w latach osiemdziesiątych XIX wieku i organizowana jest wokół losów dwóch bohaterek. W pierwszej części jest to pani Latter, przełożona pensji dla panien, w drugiej - jej wychowanka, Madzia Brzeska. Pozornie pogodna, w istocie bardzo dramatyczna powieść jest historią klęski życiowych planów i ambicji samodzielnej ...

Czytaj więcej

Fantazy

Prus Bolesław (właśc. Głowacki Aleksander)

"Fantazy czyli Nowa Dejanira", zwany też "Niepoprawni" (powst. 1841-1846, wyd. 1866) to dramat złożony, łączący elementy tragiczne i komediowe, ironiczna prezentacja romantycznej mody i stylu bycia, która powoli przeistacza się w dramat metafizyczny. Akcja utworu koncentruje się wokół miłości Dianny, córki zubożałego hrabiego Respekta, i zesłańca sybirskiego, Jana. Wątek ten staje się okazją do ukazania życia upadającej arystokracji oraz podjęcia tematu romantycznej miłości, która w przypadku pr...

Czytaj więcej

Faraon

Pisarz, poruszający w swoich utworach przede wszystkim aktualne tematy społeczne, w "Faraonie" sięgnął do modelu powieści historycznej, próbując zinterpretować sens przemian dziejowych. Tytułowa postać utworu, faraon Ramzes XIII, młody, ambitny i wrażliwy na ludzką krzywdę, pragnie zreformować państwo, m.in. przez ograniczenie władzy kapłanów egipskich. Egipt jest dla niego budowlą, której ściany tworzą ludzie, a faraon - tylko architektem całości. W ten sposób staje się wrogiem Herhora i innych...

Czytaj więcej

Fraszki

Kochanowski Jan

Te drobne utwory, w których najpełniej wyraził się talent poety, są literackim świadectwem epoki. Tworzą panoramiczny obraz kultury umysłowej oraz obyczajowo-towarzyskiej XVI-wiecznej Polski. [Ossolineum, 2004]

Czytaj więcej

Genezis z Ducha: Modlitwa

Nałkowska Zofia (Rygier-Nałkowska Zofia)

"Genezis z Ducha" to utwór utrzymany w poetyce tekstu mistycznego. Podtytuł "modlitwa" każe traktować go jako zapis indywidualnej, intymnej rozmowy z Bogiem, w której poeta zapragnął opowiedzieć dzieje swego ducha i nadać im charakter spirytualnej historii całego świata. [Wydawnictwo Zielona Sowa, 2003]

Czytaj więcej

Granica

"Krótka i piękna kariera Zenona Ziembiewicza zakończona tak groteskowo i tragicznie" pokazuje, jak kolejne kompromisy moralne prowadzą bohatera do całkowitej katastrofy. Wskutek powikłań życia osobistego staje się on ofiarą zemsty uwiedzionej i porzuconej dziewczyny, w działalności publicznej natomiast - na tle kryzysu lat trzydziestych - do jego upadku przyczynia się deprawujący mechanizm władzy, który każe przekraczać niebezpieczną granicę odpowiedzialności moralnej. Ta znakomicie napisana ...

Czytaj więcej

Komediantka

Reymont Władysław (Reymont Władysław Stanisław; właśc. Rejment Stanisław Władysław)

"Komediantka" (1896) powstała na bazie teatralnych doświadczeń Reymonta i jego obserwacji środowiska aktorskiego. Bohaterką powieści pisarz uczynił młodą dziewczynę z Bukowca, Jankę Orłowską, która, chcąc wyrwać się z prowincjonalnego świata i buntując się przeciwko narzuceniu jej kandydata na męża przez ojca, wstępuje do teatru. Scena wydaje się jej szansą rozwinięcia talentu, ucieczki od szarzyzny, bardziej wartościowym i lepszym życiem. Z czasem okazuje się jednak, że bez protekcji nie otrzym...

Czytaj więcej

Konrad Wallenrod

"Konrad Wallenrod" jest jednym z najbardziej znanych i najszerzej oddziałujących utworów Mickiewicza. Powstał on w okresie zaborów i tego okresu dotyczył. Jednak ze względu na cenzurę, a także modny wówczas wzorzec powieści poetyckiej, pisarz zdecydował się na ubranie go w kostium historyczny i przeniesienie akcji w średniowiecze, na pogranicze krzyżacko-litewskie. [Wydawnictwo Zielona Sowa, 2004]

Czytaj więcej

Kordian

Czy wybitna jednostka może wpłynąć na bieg historii? Czy jednostkowy czyn może zmienić losy narodów i pokoleń? Oto najistotniejsze pytania „Kordiana”, dramatu polemicznego wobec Mickiewiczowskich „Dziadów” i sformułowanej w nich koncepcji mesjanizmu i ofiary. Wzorcowa niemal realizacja romantycznej koncepcji dramatu z jego otwartą, fragmentaryczną budową, fantastycznymi, dziś powiedzielibyśmy - filmowymi rozwiązaniami scenicznymi. Przede wszystkim zaś z bohaterem, który na stałe wszedł już do...

Czytaj więcej

Krzyżacy

Opowiadając o tragicznych losach Juranda ze Spychowa, któremu Krzyżacy zamordowali żonę, porwali córkę, a jego samego okrutnie okaleczyli, przenosi Sienkiewicz czytelnika w burzliwe czasy Jagiellonów, czasy rosnącego konfliktu między Polską i Zakonem. Powieść ubarwiają plastyczne sceny z życia dworskiego, opisy obyczajów rycerskich, bitew, pojedynków, a także niebanalny wątek miłosny. Jest tu także najwspanialszy obraz batalistyczny w naszej literaturze - zwycięstwo oręża polskiego pod Grunwalde...

Czytaj więcej

Ksiądz Marek

Prus Bolesław (właśc. Głowacki Aleksander)

Tematem "Księdza Marka" uczynił poeta niezwykle ważny dla pokolenia polistopadowych wychodźców dramatyczny epizod pierwszego polskiego zrywu narodowościowego - konferencji barskiej - którego spadkobiercami czuli się romantycy. Miejsce akcji - Bar staje się współczesną Golgotą i zyskuje symboliczne znaczenie, a czas akcji osadzony jest w kalendarzu świąt kościelnych, tak że na rzeczywistość historyczną nałożona zostaje rzeczywistość transcendentalna. Konwulsje ginącego świata nie pozwalają dostrz...

Czytaj więcej

Lalka

"Lalka" to jedna z największych i najlepszych powieści napisanych w Polsce. Zawikłana, pełna niedopowiedzeń historia źle ulokowanych uczuć, straconych złudzeń i zaprzepaszczonych możliwości to jedyna w swoim rodzaju konfrontacja romantycznego i pozytywistycznego idealizmu z przejmującą prawdą o społeczeństwie w niewoli. Autor odżeguje się od tradycyjnej wszechwiedzy narratora, unika jednoznacznej oceny bohaterów i zdarzeń. I nawet nie próbuje pokrzepić czytelnika budującym zakończeniem, pozostaw...

Czytaj więcej

Ludzie bezdomni

Stefan Żeromski - "krwawiące sumienie narodu", moralista zawsze żądający zbyt wiele, powinien urodzić się pół wieku wcześniej. Inaczej wówczas brzmiałoby jego romantyczne "wszystko albo nic". Kim jest doktor Tomasz Judym? Romantycznym bohaterem z dyplomem lekarskim czy sentymentalnym cierpiętnikiem nikomu niepotrzebnej sprawy? Jakie refleksje budzi jego dramatyczny wybór pomiędzy miłością a powinnością? Czy rzeczywiście są to rzeczy nie do pogodzenia? "Ludzie bezdomni" - jedna z najważnie...

Czytaj więcej

Maria

Malczewski Antoni

Antoni Malczewski jest w zasadzie autorem jednej książki, jeśli nie liczyć kilku zachowanych wierszy. Wydana w 1825 r. "Maria. Powieść ukraińska" przyniosła mu sławę, której, zmarły w rok po jej ukazaniu się, już nie doczekał. Uznana przez romantyków za jedno z największych i najpiękniejszych utworów polskiego romantyzmu, była wielokrotnie wznawiana i stanowiła inspirację dla poetów, malarzy i kompozytorów. Ta powieść poetycka, nazywana "poematem skrajnego pesymizmu", przedstawia tragiczne dziej...

Czytaj więcej

Marta

Nałkowska Zofia (Rygier-Nałkowska Zofia)

Eliza Orzeszkowa (1841-1910), pisarka i publicystka okresu pozytywizmu. W okresie powstania styczniowego współpracowała z "czerwonymi", organizowała pomoc dla rannych, przewoziła żywność i pocztę, a także ukrywała przywódcę powstania, Romualda Traugutta. W jej prozie ciągle powraca temat powstania ("Nad Niemnem", "Gloria victis") i sytuacji szlachty w dobie popowstaniowej ("Rodzina Brochwiczów", "Pompalińscy", "Pan Graba"). Była jednym z najbardziej społecznie zaangażowanych twórców doby pozytyw...

Czytaj więcej

Medaliony

Dokumentaryzm "Medalionów" robi przemożne wrażenie na czytelniku. Poraża powszedniość okrucieństwa, całkowita desakralizacja śmierci, wreszcie atrofia wszelkich wartości międzyludzkich. Portretując (zgodnie z tytułem - niczym portrety nagrobkowe) poszczególne istnienia wplątane w koszmar wojny, Nałkowska potrafiła zarazem nadać im rys dostatecznego uogólnienia, by sprawiały one wrażenie przykładów, nie wypadków. Autorka unika komentowania przedstawionych wydarzeń, nie pomaga odbiorcy w zrozumien...

Czytaj więcej

Meir Ezofowicz

Zapolska Gabriela (Śnieżko-Zapolska Gabryela; właśc. Korwin-Piotrowska Maria; pseud. Maskoff Józef)

Wydany w 1878 r. "Meir Ezofowicz" został uznany przez wielu za "objawienie". Pisarkę od dawna interesowało życie, kultura i religia Żydów i w tej powieści starała się je wiernie odtworzyć. Historia małego miasteczka przekształca się powoli w parabolę, stając się przypowieścią o odwiecznym zmaganiu się dobra ze złem, mądrości z ciemnotą i miłości z nienawiścią... [Wydawnictwo Zielona Sowa, 2000]

Czytaj więcej

Moralność pani Dulskiej

Jeden z najsłynniejszych dramatów w literaturze polskiej. Napisany przez kobietę, która na przełomie XIX i XX wieku miała odwagę naruszyć tabu uświęconego modelu mieszczańskiej rodziny. Nakreślony z pasją obraz "życia przyzwoitego" i "rodzinnego szczęścia", opłaconego frustracją, żałosnym buntem i zbiorowym kłamstwem. Zapolska nie oszczędza nikogo, bo zarówno ci milczący, jak i zbuntowani bohaterowie dramatu ostatecznie i tak godzą się z kołtuńską filozofią życiową tytułowej bohaterki. [Wyd...

Czytaj więcej

Nad Niemnem

"Nad Niemnem" to najbardziej znana powieść Orzeszkowej. Prezentuje ona panoramiczny obraz polskiego społeczeństwa epoki popowstaniowej. Na jego tle, wśród bujnej nadniemeńskiej przyrody, rozgrywają się ludzkie dramaty. Benedykt Korczyński jest w konflikcie z sąsiadami, żoną i własnym synem, Justyna Orzelska coraz bardziej odczuwa pustkę swego życia, Teofil Różyc trwoni majątek, pogrążając się w narkotykowym nałogu, pani Andrzejowa przeżywa osobistą tragedię z powodu niewdzięcznego syna, Marta Ko...

Czytaj więcej

Nie-Boska komedia

Krasiński Zygmunt

Jeden z najwybitniejszych utworów polskiego romantyzmu. Sam autor określił go jako „dramat dotyczący się rzeczy wieku naszego – walka w nim dwóch pryncypiów: arystokracji i demokracji”. Bohater dramatu, hrabia Henryk, ponosi klęskę w życiu osobistym, gdyż uwiedziony pokusami fałszywej poezji, staje się przyczyną nieszczęść, które spadają na jego żonę i syna. W walce starego i nowego świata hrabia Henryk staje na czele obozu arystokracji przeciw zbuntowanym masom. Głęboko przeżywa jednak tragiczn...

Czytaj więcej

Nienasycenie

Główny bohater "Nienasycenia" nosi typowo Witkacowskie znaczące imię - je ne "zipe" qu'a peine (ledwie zipię). Dziwaczna polsko-francuska mieszanka określa bohatera jako kogoś, kto znajduje się u kresu sił, należy ją jednak rozumieć jako aluzję do kruchej psychiki bohatera. Biografia Genezypa układa się w znany z innych powieści Witkacego schemat inicjacyjny, którego stałymi elementami są doświadczenie homoseksualne, romans z dominującą, demoniczną kobietą i eksperymenty z narkotykami. Genezyp i...

Czytaj więcej

Ogniem i mieczem

Pierwsza część pisanej "dla pokrzepienia serc" "Trylogii" - cyklu trzech powieści historycznych Sienkiewicza - to dzieje wojny Polaków z Kozakami w XVII w. Na szerokim tle historycznym przygody bohaterów tworzą porywającą czytelnika fabułę, opartą na powtarzanym w całym cyklu motywie "miłości z przeszkodami". W "Ogniem i mieczem" na drodze miłości Skrzetuskiego do Heleny staje tragiczne uczucie Bohuna, rywala i przeciwnika politycznego. [Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2001]

Czytaj więcej

Opowiadania

Dąbrowska Maria

- Pielgrzymka do Warszawy - Nocne spotkanie - Jesionka - Dziecko - Poranek w Ogrodzie Zoologicznym - Tu zaszła zmiana - Trzecia jesień - Na wsi wesele - Dzień pisarza - W piękny letni poranek - Weksel - Nic o ptakach - Szczęśliwa istota - Klara i Angelika [Czytelnik, 1977]

Czytaj więcej

Organy

Węgierski Tomasz Kajetan

Poemat heroikomiczny "Organy" (powst. 1775-1777, wyd. 1784) jest jednym z najsłynniejszych utworów antyklerykalnych polskiego oświecenia. Osią utworu jest błahy zatarg, który urasta do wielkiego problemu: otóż prowincjonalny organista, nie pytając o zgodę plebana, samowolnie zatrudnił do kalikowania jedną z bab podkościelnych. Bohaterowie, będący godnymi potomkami Sarmatów, postanawiają rozwiązać spór "po polsku", czyli zebrawszy sojuszników ruszyć na wroga. Zacietrzewienie stron konfliktu jest ...

Czytaj więcej

Pamiątki Soplicy

Rzewuski Henryk

"Pamiątki J. Pana Seweryna Soplicy, cześnika parnawskiego" (1839) to debiut literacki, a jednocześnie najdoskonalszy i najpopularniejszy utwór Rzewuskiego, którego do napisania go, jak się powszechnie uważa, nakłonił sam Adam Mickiewicz. Cykl składa się z 25 gawęd, szkiców historyczno-obyczajowych, w których pisarz, posługując się postacią szlachcica, Seweryna Soplicy, w mistrzowski sposób przedstawił sposób myślenia, życie i obyczaje prowincjonalnej szlachty u schyłku niepodległej Rzeczypospoli...

Czytaj więcej

Pan Geldhab: Komedya w trzech aktach wierszem

"Pan Geldhab" (1818) jest uznawany za pierwszą poważną próbę komediową Fredry. Prosta fabuła, w której tytułowy Geldhab, nowobogacki parweniusz, skąpy i przebiegły, stara się wydać córkę Florę za zbankrutowanego księcia Rodosława, chcąc w ten sposób zyskać zięcia z tytułem i awansować do elit społecznych, służy ukazaniu typowego w owych czasach zjawiska. Niemal wszystkie postacie utworu związane są z pieniądzem i ulegają jego sile, z nią też zderzają się romantyczne marzenia o prawdziwej miłości...

Czytaj więcej

Pan Jowialski

Komedia napisana w 1832 r., tematycznie odbiegająca od głównego nurtu literatury romantycznej. Mniej chodzi w niej o fabułę, bardziej o wielostronne i komiczne rysunki takich postaci, jak tytułowy Pan Jowialski, jego żona Pani Jowialska, Szambelan, Szambelanowa. Do dziś bawi absurdalny miejscami humor tej komedii, będącej ponadto skarbnicą przysłów. „Pan Jowiaski” jest też znakomitym przykładem gry konwencjami literackimi i teatralnymi. [Wydawnictwo Zielona Sowa, 2002]

Czytaj więcej

Pan Tadeusz

Urzekający pięknem poemat Mickiewicza o "kraju lat dziecinnych" zajmuje szczególne miejsce w kanonie arcydzieł literatury polskiej. "Pan Tadeusz" oddziałał głęboko na naszą świadomość narodową. Był pokrzepieniem serc w najtrudniejszych dla Polaków chwilach. Od pokoleń sięgamy po te księgi i każdy z nas może powiedzieć za jednym z bohaterów poematu: "Wpadam do Soplicowa jak w centrum polszczyzny: am się człowiek napije, nadysze Ojczyzny!". [Prószyński i S-ka, 2000]

Czytaj więcej

Pan Wołodyjowski

Ostatnia część Trylogii, obejmująca lata wojny Polski z Turcją w XVII w., m.in. utratę Kamieńca Podolskiego i zwycięstwo króla Sobieskiego pod Chocimem. I tu, podobnie jak w poprzednich częściach cyklu, losy bohaterów i dzieje miłości Basi i Wołodyjowskiego, zagrożonej uczuciem Azji, wpisane są w wydarzenia historyczne i pełną napięcia akcję. [Prószyński i S-ka, 1999]

Czytaj więcej

Pieśni

Kochanowski Jan

Najważniejsze miejsce wśród bogatej twórczości Kochanowskiego zajmuje liryka: psalmy, treny i pieśni. W tomie prezentujemy słynną pieśń – hymn na cześć urody życia i harmonii natury – "Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary", "Pieśni księgi dwoje" z "Pieśnią świętojańską o sobótce" oraz utwory ze zbioru "Pieśni kilka", wydanego w tomie "Fragmenta albo pozostałe pisma". [Ossolineum, 2005]

Czytaj więcej

Poganka

Żmichowska Narcyza

Jest to opowieść o losach Beniamina, który wpada w sidła miłości i zostaje w zamku pogańskiej Aspazji, zapominając o rodzinie, ojczyźnie i całym świecie. Powieść Żmichowskiej jest jednak czymś więcej niż tylko kolejną wersją moralitetu z elmentami fantatyki, czymś więcej niż historią romantycznego Tannhausera i Pani Venus, gdyż mówi o problemach nieostrego podziału między dobrem i złem, o możliwościach ludzkiego poznania i o złożoności świata i człowieka. Jest to również opowieść-wspomnienie o d...

Czytaj więcej

Potop

Druga część Trylogii obrazuje dzieje najazdu szwedzkiego na Polskę w XVII w., zwanego potopem. To wielkie wydarzenie stanowi barwne tło dla przygód wojennych bohaterów, jak i dla zagrożonej zewsząd miłości. W „Potopie” wielkiemu, odwzajemnionemu uczuciu Kmicica do Oleńki staje na przeszkodzie nie tylko niepomyślny bieg historii, ale także miłość rywala i zdrajcy ojczyzny, ks. Bogumiła Radziwiłła. [Prószyński i S-ka, 1999]

Czytaj więcej

Powrót posła

Niemcewicz Julian Ursyn

"Powrót posła" to najbardziej znany utwór z bogatego dorobku literackiego Niemcewicza. Jest pierwszą polską komedią polityczną, a powstał w wyniku wydarzeń rozgrywających się podczas obrad Sejmu Wielkiego. Posłem na ten sejm jest Walery, który właśnie - w trakcie zawieszenia obrad - wraca do domu rodzinnego. Stara się on o rękę córki Starosty Gadulskiego, Teresy. Na przeszkodzie ich związkowi stają jednak zaloty drugiego amanta - "kawalera modnego" Szarmanckiego. Nie perypetie miłosne głównych b...

Czytaj więcej

Pożegnanie jesieni

Dołęga-Mostowicz Tadeusz (pseud. Dęboróg W. M.)

W tej szyderczej tragikomedii miłosnej Witkacy poddaje mistrzowskiej analizie zmienne stany umysłu i sprzeczne odruchy wynikające z perwersyjnej psychopatologii, będącej podłożem działań wszystkich jego postaci. Ich reakcje fizjologiczne i emocjonalne są wzajemnie splecione z wyznawanymi teoriami; narządy płciowe, serce czy głowa - różne ośrodki władzy - często zdobywają przewagę w niespodziewanych i nieodpowiednich chwilach, niwecząc ludzką godność i prawość i doprowadzając do najbardziej grote...

Czytaj więcej

Profesor Wilczur

Ciąg dalszy losów sławnego chirurga Rafała Wilczura, znanego czytelnikom z powieści "Znachor". Po odzyskaniu pamięci profesor Wilczur wraca do pracy w warszawskiej prywatnej klinice, ale już nie może znaleźć sobie miejsca w dawnym środowisku. Rozczarowany wielkim światem, powraca do swoich, do małej wioski na kresach, tak motywując swą decyzję: "Nie domów mi potrzeba i pałaców, ale tego serca, którego tam, w wielkim świecie, nie znalazłem, ale tej dobroci, której mi nie dali". [Wydawn...

Czytaj więcej

Przedwiośnie

Ileż nieporozumień wywołała ta książka, wydana w 1925 roku, w nareszcie wolnej Polsce. Wytykano Żeromskiemu kasandryczny ton i pesymizm, a nawet (nic nowego) kalanie własnego gniazda. Moskiewskie gazety ogłosiły jego akces do międzynarodowego komunizmu. A przecież miał rację, pokazując poprzez losy Cezarego Baryki bezmiar idealizacji i oczekiwań wobec Niepodległej oraz brutalną rzeczywistość nędzy, nierówności społecznej, nadętego frazesu politycznego, ideowego zagubienia. Miał rację, widząc zag...

Czytaj więcej

Quo vadis

Od ponad stu lat (pierwsze wydanie książkowe „Quo vadis” ukazało się w 1896 r.) historia niezwykłej miłości młodego patrycjusza rzymskiego i pięknej chrześcijanki wzrusza i fascynuje kolejne pokolenia czytelników. Trzymająca w napięciu akcja oraz wspaniały w swej wyrazistości i barwności obraz Rzymu za czasów Nerona przyniosły powieści ogromne powodzenie, a Sienkiewiczowi światową sławę, uwieńczoną Nagrodą Nobla w 1905 roku. Przekłady na ponad 40 języków i kilka ekranizacji – takiego uznania nie...

Czytaj więcej

Rajska jabłoń

Gojawiczyńska Pola

Dalsze losy "Dziewcząt z Nowolipek", ale już nie dziewcząt, tęskniących za miłością z sentymentalnych piosenek, lecz młodych kobiet, dojrzewających do prawdy o sobie. Splecione wzajem opowieści o budzeniu się godności osobistej i odwadze życia na własny rachunek, o bezmyślnym uleganiu okolicznościom i handlowaniu własnym życiem, o miłości i niezrozumieniu, które nie pozwala dostrzec tego, co najważniejsze. [Prószyński i S-ka, 1999]

Czytaj więcej

Rodzina Połanieckich

Nałkowska Zofia (Rygier-Nałkowska Zofia)

„Rodzina Połanieckich” to jedna z nielicznych w dorobku Sienkiewicza powieści o tematyce współczesnej. Początkowo ostro krytykowana za zachowawczość i "filisterstwo", z czasem zyskała zwolenników i obrońców. Szczególnie żywy pozostał do dziś sposób przedstawienia miłości, daleki od utrwalonego w dziewiętnastowiecznej literaturze polskiej. Przede wszystkim główny bohater, Stanisław Połaniecki, jest uwikłany w relacje uczuciowe z kilkoma kobietami, co nie nosi jednak znamion tragicznego rozdarcia....

Czytaj więcej

Romans Teresy Hennert

„Romans Teresy Hennert” jest romansem nietypowym, nawet przy zachowaniu standardowego schematu akcji "zakazana miłość - kara za nią", ignoruje sentymentalną manierę, skupiając się na demaskatorskich ujęciach tematu. Ani Teresa Hennert, ani jej kochanek, pułkownik Omski, nie przypominają pary romantycznych kochanków. Nałkowska przedstawia "romans" jako fatalistyczną igraszkę losu. Nie ma od niej ucieczki i nie ma dla niej szczęśliwego zakończenia. Autorka odmalowuje jednak kolejne detale tej nisz...

Czytaj więcej

Samuel Zborowski

Niedokończony dramat "Samuel Zborowski" to utwór złożony i trudny, ale niezwykle ważny dla zrozumienia późnej twórczości Słowackiego. Poeta, nawiązując do owianego legendą sporu Samuela Zborowskiego z kanclerzem Zamoyskim, zakończonego ścięciem zdrajcy, przedstawił własną wizję historii, ucieleśniając w postaciach antagonistów reprezentowane przez nich wartości. Ich spór, a jednocześnie starcie przemijającego z wiecznym, ziemskiego z pozaziemskim, martwej litery i żywego słowa odbywa się na sądz...

Czytaj więcej

Sanatorium pod Klepsydrą

Schulz Bruno

- Księga - Genialna epoka - Wiosna - Noc lipcowa - Mój ojciec wstępuje do strażaków - Druga jesień - Martwy sezon - Sanatorium Pod Klepsydrą - Dodo - Edzio - Emeryt - Samotność - Ostatnia ucieczka ojca [Wydawnictwo Literackie, 1957]

Czytaj więcej

Sen srebrny Salomei

Żeleński Tadeusz (pseud. Boy)

Dramat "Sen srebrny Salomei", którego bohaterką uczynił Słowacki imienniczkę uwielbianej matki, to utwór oryginalny, łączący style, wątki i sposoby obrazowania oraz sięgający do różnorodnych tradycji literackich. Romansowe historie, rozgrywające się na tle okrutnych wydarzeń koliszczyzny - buntu chłopskiego, który wybuchł w 1768 r., w oglądzie całości tekstu otwierają obszary filozoficznej i egzystencjalnej problematyki. [Wydawnictwo Zielona Sowa, 2004]

Czytaj więcej

Sklepy cynamonowe

Schulz Bruno

- Sierpień - Nawiedzenie - Ptaki - Manekiny - Traktat o manekinach - Traktat o manekinach (ciąg dalszy) - Traktat o manekinach (dokończenie) - Nemrod - Pan - Pan Karol - Sklepy cynamonowe - Ulica Krokodyli - Karakony - Wichura - Noc wielkiego sezonu [Wydawnictwo Literackie, 1957]

Czytaj więcej

Słówka

Zbiór wierszy, kupletów, scenek dramatycznych i piosenek pisanych dla Zielonego Balonika - najsłynniejszego polskiego kabaretu, działającego na początku XX wieku w krakowskiej kawiarni Jama Michalika. Chociaż od czasów Zielonego Balonika minęło już prawie sto lat, jego humor, dowcip, prześmiewcze aluzje literackie i obyczajowe, a nawet polityczne, ciągle nas bawią, wzruszają i pobudzają do myślenia zarówno o kabaretowym geniuszu Żeleńskiego, jak i o nieśmiertelności naszych polskich wad. "Słówka...

Czytaj więcej

Stara baśń: Powieść z IX wieku

Kraszewski Józef Ignacy (pseud. Bolesławita Bogdan, Bolesławita B.)

Tradycyjnie określana jako powieść historyczna, jest "Stara baśń" znakomitą konstrukcją, wspartą co prawda na historycznych przesłankach, ale niemal w całości wywiedzioną z twórczej wyobraźni autora. Kraszewski z rozmachem opisuje dzieje Polaków na chwilę przed wielkim przełomem chrystianizacji. Dramatyczna historia buntu społeczności kmiecej przeciwko samowładnym rządom kinaziów jest śmiałą próbą dopisania prologu do Gallowego podania o Piaście Kołodzieju. Ale Kraszewski nie jest dziejopisem...

Czytaj więcej

Syzyfowe prace

"Syzyfowe prace" są debiutem powieściowym Żeromskiego. Głównym bohaterem swego utworu uczynił on Marcina Borowicza - chłopca, który przechodzi kolejne etapy edukacji w szkole zaborczej. Na jego przykładzie pisarz obrazuje działanie machiny rusyfikacyjnej oraz patriotyczne dojrzewanie młodego pokolenia. [Zielona Sowa, 2005]

Czytaj więcej

Szewcy

Centralnym zagadnieniem "Szewców" (1934) uczynił Witkacy nadejście "nowego wspaniałego świata". W naukowej sztuce ze "śpiewkami" wnikliwej analizie została poddana rewolucja i kierunek rozwoju społeczeństwa przyszłości. Wizjom historycznego kataklizmu nadał Witkacy kształt groteskowego spektaklu, bezlitośnie demaskującego wszelkie społeczne mity i utopijne wizje. [Zielona Sowa, 2004]

Czytaj więcej

Treny

Kochanowski Jan

Czytaj więcej

Trzy po trzy

Sygietyński Antoni (Sygietyński A.)

Aleksander Fredro "uratował Polskę od melancholii" - tak mówiono o autorze "Zemsty" i wielu innych sztuk granych od niemal dwustu lat na naszych scenach. "Trzy po trzy" to jego pamiętnik z czasów, kiedy młodziutki wówczas Fredro odbywał kampanię napoleońską. Był oficerem ordynansowym przy sztabie przybocznym cesarza. Przy lekturze tej książki nawiążemy bliższy kontakt z innym Fredrą - niezwykłym, pełnym ciepła i mądrości człowiekiem. [Towarzystwo Upowszechniania Czytelnictwa, 1996]

Czytaj więcej

Wesele

Wyspiański Stanisław

Największy skandal towarzyski w Krakowie przełomu wieków: ogólnie znane i szanowane nazwiska na teatralnym afiszu! Znana pisarka, ekscentryczni poeci, a nawet panny na wydaniu - bohaterami dramatu. A pośród nich - historyczne, mitologiczne i fantastyczne postaci, które na jedną noc zstępują z płócien, ksiąg i zbiorowej wyobraźni, by wypełnić roztańczoną chałupę. Weselne Polaków rozmowy, wpisane w rytm tańca, w jednym zdaniu, w dwóch słowach, między ironią a tragizmem. Przenikliwa weryfikacja ...

Czytaj więcej

Wysadzony z siodła

Tytuł tej popularnej w swoim czasie powieści Sygietyńskiego stał się metaforą losów podupadłej szlachty polskiej w okresie popowstaniowym. Pisarz ukazuje losy sybiraka, który po utracie majątku nie potrafi odnaleźć się w otaczającym go świecie. Przemiany polityczne i społeczne po powstaniu styczniowym, nowe hasła pozytywistyczne, raczkujący kapitalizm, kult pieniądza, nowy system wartości... wszystko to sprawia, że bohater powieści nie przystaje do nowych warunków, a w takiej sytuacji jak on zna...

Czytaj więcej

Zabobonnik: Komedya we trzech aktach

Romagnesi Jean-Antoine

Czytaj więcej

Zając

Dygasiński Adolf

Ta powieść z 1898 roku, opisująca rok z życia bezuchego szaraka, który nieustannie ucieka przed wilkami, psami i myśliwymi, uchodzi za szczytowe osiągnięcie naturalizmu polskiego. Ukazuje ona przez paralelizm życia tytułowego zająca i polującego na niego człowieka ścisły determinizm świata natury i świata ludzkiego, a także podobieństwo obu światów, rządzących się w gruncie rzeczy tymi samymi prawami. Każda żywa istota doświadcza bólu, strachu, miłości, samotności... czy to zwykły szarak, czy dw...

Czytaj więcej

Zamek kaniowski

Goszczyński Seweryn

Akcja „Zamku kaniowskiego” rozgrywa się na Ukrainie, w Kaniowie i najbliższej okolicy zamku, w czasie koliszczyzny. Zawikłana fabuła bardziej ukrywa, niż wyjaśnia motywy postępowania bohaterów i przyczyny zdarzeń: ataman Nebaba darzy uczuciem Orlikę, którą dręczy miłością Lach, rządca zamku kaniowskiego, zbliżają się Kozacy... a tym wszystkim wydarzeniom towarzyszy widmowa postać prześladującej Nebabę Kseni. Bohaterowie żyją na granicy świata realnego i nadprzyrodzonego, życia i śmierci, szatan ...

Czytaj więcej

Zemsta