Książki w serii wydawniczej Klasyka Światowej Humanistyki

Z czego wynikają głęboki smutek, rozpacz, obłęd, szał, samobójstwo? Wbrew tym, którzy przywołują jakąś przyczynę nadprzyrodzoną czy karę boską, myśl medyczna już od czasów starożytnych przyznawała pierwszeństwo pewnej przyczynie naturalnej, jednemu z płynów w ciele – czarnej żółci, to znaczy melancholii. Jej czarna barwa, porównywana często do barwy węgla czy atramentu, była oznaką jej szkodliwej mocy. Ten płyn nie istnieje. Lecz czyż to nie atramentem pisze się wiersze? Przez ponad pół st...

Każdą epokę ludzkiej myśli można by zdefiniować dostatecznie głęboko przez relacje, jakie ustanawia między marzeniem sennym a życiem na jawie. Zapewne zawsze będziemy dziwić się temu, że przeżywamy dwie równoległe, przenikające się egzystencje, których nie potrafimy jednak ze sobą w pełni pogodzić. Każda istota ludzka zaś prędzej czy później, mniej czy bardziej jasno, ciągle, a zwłaszcza pilnie zadaje sobie owo natrętne pytanie: czy ja jestem tym, który śni? Pytanie, które pojawia się w nieskońc...

W "Filozofii sztuki" (1865) Hippolyte Taine bada w sposób całościowy historię sztuki europejskiej na przestrzeni wieków. "Filozofia sztuki" nie jest jednak pracą wpisującą się w obszar krytyki sztuki, ale szeroko pojętej estetyki, a więc służyć ma rozpoznaniu, zrozumieniu i odkryciu zasad wartościowania Piękna. Zastosowana w tym celu metoda krytyczna i historyczna zakłada, że doskonałe, czyli mimetyczne dzieło sztuki nie jest wynikiem zbiegu przypadkowych okoliczności czy nagłym przebłyskiem gen...

"Gorączka romantyczna" - czytamy we "Wprowadzeniu" Marii Janion - "to fantastyka i przeżycie kosmosu, to tragizm i rewolucja, to frenezja i niepodległość, to przede wszystkim odkrycie nowej cudowności [...]. Cudowność rzeczywistości stała się dla romantyków podstawową formułą wiedzy o rzeczywistości, o jej nieprzewidywalności, ruchliwości, zmienności...". Z "Gorączki romantycznej" uczyliśmy się wiedzy o romantyzmie jako kulturze napięć i antagonizmów, sporów i dialogów. To ta książka pokazywa...

„Niniejsze studium nie jest historią kina. Jest taksonomią, próbą klasyfikacji obrazów i znaków. […] W pierwszej części zajmujemy się obrazem-ruchem i jego odmianami. Obraz-czas będzie przedmiotem drugiej części. Wielkich twórców kina można […] porównywać nie tylko do malarzy i architektów czy muzyków, lecz także do myślicieli. Myślą oni za pomocą obrazów-ruchu i obrazów-czasu, a nie za pomocą pojęć. I niczego w tym nie zmienia ogromny udział szmiry w produkcji filmowej […]. Wielcy twórcy filmow...

"Idea pokrewieństwa sztuk do tego stopnia zakorzeniła się w ludzkich umysłach od najdawniejszych czasów, że musi być w niej coś więcej i coś głębszego niż próżna spekulacja, coś, co z uporem wraca i nie daje się łatwo zignorować" - pisze na wstępie Mario Praz. "Mnemosyne" (1971) stanowi interesujące potraktowanie tradycyjnego tematu powinowactwa sztuk. Praz reprezentuje swoistą postawę metodologiczną, mianowicie poszukuje w obrębie literatury i sztuk plastycznych podobieństwa struktury, istnieją...

Palimpsest to pergamin, z którego wydrapano pierwszy tekst, by nanieść w jego miejsce inny, który jednak nie całkiem go zakrywa, tak że ten dawny, prześwitując, daje się wciąż odczytać. W znaczeniu przenośnym palimpsestami (a dosłowniej: hipertekstami) nazywa Gérard Genette wszystkie utwory wywiedzione – przez przekształcenie lub naśladowanie – z jakiegoś utworu wcześniejszego. Na ogół nie docenia się miejsca i siły sprawczej owej literatury drugiego stopnia, którą pisze się, czytając. Ta ks...

Znaczenie wydanej w 1915 roku książki Heinricha Wölfflina porównać można jedynie do przełomu rewolucji Kopernikańskiej. Wniosła ona bowiem do warsztatu historyka sztuki cały szereg nowych narzędzi badawczych, zwłaszcza analizę strukturalną i opisową koncepcję metody historycznej, oraz dokonała po raz pierwszy podziału na styl klasycystyczny i barokowy na podstawie pojęć odnoszących się do cech formalnych obrazu bądź rzeźby. Jednocześnie Wölfflin wykazał, że to właśnie forma, a nie treść – jak po...

„Wiemy dziś, że wszelka świadomość jest świadomością czegoś, że człowiek nie jest już naturą, wyspą, więzieniem, esencją. Wiemy, że określa się poprzez swoje kontakty, poprzez sposób, w jaki pojmuje świat i samego siebie względem świata, poprzez styl relacji wiążącej go z przedmiotami, innymi ludźmi i samym sobą. […] W kontakcie z pięknym wersem, z udaną frazą, obrazem, epitetem czy nawet intonacją, rytmem albo ciszą każdy wielki pisarz odkrywa i tworzy swą pisarską wielkość i zarazem ludzką pra...

W połowie lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku we Francji rozpoczyna się nie tylko rewolucja społeczna i obyczajowa, której kulminacją jest maj 1968 roku, ale również prawdziwa rewolucja w dziedzinie badań humanistycznych, przebiegająca pod znakiem strukturalizmu i semiotyki. Niepoślednią rolę odgrywa w tej rewolucji młoda Bułgarka, która kilka lat wcześniej przybyła do Paryża, aby pracować nad doktoratem. „Séméiotikè” to jej pierwsza książka, opublikowana w roku 1969. Kristeva wnosi w posagu do...

Najważniejsza książka Michela Foucault i jedna z najważniejszych prac filozoficznych XX wieku. „Słowa i rzeczy” nie są "historią" nauk humanistycznych, lecz badaniem ich podłoża – poszukiwaniem pojęć, teorii, ideologii, czyli porządków, które naukom tym utorowały drogę. W porządku klasycznym rzeczy podlegały przedstawieniom, bo teoria przedstawień wynikała z teorii języka. Dlatego książkę otwiera słynna i klasyczna już dzisiaj interpretacja „Las Meninas” Velázqueza jako labiryntu przedstawie...

Klasyczna, wydana po raz pierwszy w 1954 roku rozprawa z pogranicza psychologii i teorii sztuki. Książka, która zrewolucjonizowała myślenie o wszelkich przejawach artystycznej aktywności człowieka. Sztuka nie jest dla wybranych – jest demokratyczna, ponieważ wszyscy w jednakowym stopniu podlegamy obiektywnym prawom percepcji świata przez ludzką świadomość. Skąd wiemy, że narysowana głowa jest okrągła? Którędy biegnie granica między abstrakcją a realizmem? Dlaczego karykatury naszkicowane par...

"Wielki łańcuch bytu" Arthura Lovejoya to próba systematyzacji dziejów filozofii Zachodu w oparciu o koncepcję ogólnego schematu rzeczy, wzorca struktury wszechświata, idei determinującej wszystkie inne idee. Koncepcja ta przez wieki była jednym z najtrwalszych, najpowszechniejszych, najdonioślejszych założeń wyznaczających tory dziejów zachodniego myślenia. Koncepcja ta sprowadza się do założenia, że istnieje we Wszechświecie pewna ciągłość między wszystkimi ogniwami łańcucha bytów złożonego...

„Książka poświęcona jest w zasadniczej mierze rozważaniom nad literaturą romantyczną […] w jednym z najbardziej charakterystycznych aspektów – w aspekcie wrażliwości erotycznej. Jest to więc studium o stanach duchowych i osobliwościach obyczajów, ujęte według określonych typów bohaterów i wątków, które powracają z uporem niczym mity zrodzone ze wzburzonej krwi. […] Sądzę, że w żadnej innej epoce literackiej zmysły nie były w sposób bardziej oczywisty podstawowym tematem dzieł wyobraźni. Lepiej w...

Jedna z najwybitniejszych i najsławniejszych książek o europejskim romantyzmie, głównie angielskim. Podstawowym tematem dociekań autora jest kształtowanie się romantycznej teorii poezji. Wokół tytułowego przeciwstawienia dwu wyobrażeń poezji - jako zwierciadła odbijającego wybrane fragmenty świata oraz lampy, oświetlającej i rozjaśniającej rzeczywistość - autor analizuje istotę, funkcję i cele liryki. [słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2003]