Książka: Skafander i motyl

Niecałe sto stron małego formatu, z szerokimi marginesami i sporą czcionką – w przeliczeniu na znaki pewnie mniej do czytania niż w codziennej gazecie. Lecz prawdopodobnie żadna książka na świecie nie wymagała od autora tak tytanicznego wysiłku. Jak to – może ktoś zapytać – a te tysiąc-i-więcej-stronicowe traktaty naukowe, z setkami cytowań, z koniecznością przegryzania się przez kilogramy rękopisów, wycinków, fotografii, nad którymi praca trwała kilka czy kilkanaście lat? Cóż za porównanie z ty...

Był estetą i kochał życie. Ale życie nie wzięło tego w rachubę. Jak w skafandrze zamknęło go w jego własnym ciele. Wylew krwi do mózgu zaskoczył go w chwili, gdy wypróbowując nowy model BMW, jechał na spotkanie z nową towarzyszką życia. Był 8 grudnia 1995 roku.

Świadomość odzyskał w styczniu. Ale była to świadomość zamurowana jak w więzieniu, w znieruchomiałym ciele, nad którym nie miał żadnej kontroli. Widział, słyszał, nie stracił powonienia - ale stracił swoje ciało. Nie mógł nawet przełykać pokarmów ani oddychać bez pomocy aparatury medycznej, a jedynym zewnętrznym wyrazem obecnego w ciele życia była mrugająca jak motyl lewa powieka i nieznaczne poruszenie głową.

Skafander i motyl. W takim stanie napisał tę książkę. Książkę przejmującą i poruszającą, która daje dużo do myślenia. O losie i o życiu, rzecz jasna, ale także o stosunku duszy do ciała, o stosunku myślenia i odczuwania do własnej cielesności. Napisał książkę, której znaczenie nie sprowadza się do sensu czysto literackiego lub nawet filozoficznego, bo jest ona zdarzeniem splatającym w niepodzielną całość literaturę i egzystencję.


Jean-Dominique Bauby urodził się w 1952 roku. Był dziennikarzem, redaktorem naczelnym "Elle". Zmarł 9 marca 1997 roku, trzy dni przed ukazaniem się "Skafandra i motyla". Książka rozeszła się we Francji w nakładzie 400 000 egzemplarzy, przełożono ją dotąd na osiemnaście języków.

[słowo/obraz terytoria, 1997]