Książka: Chiny: Zarys historii kultury

Książka Fitzgeralda, wydana po raz pierwszy w 1935 r., po czym parokrotnie wznawiana, tłumaczona na kilka języków obcych, należy do dzieł, których aktualność i atrakcyjność jest trwała i oparta na rzeczowych podstawach. Treścią jej są dzieje kultury chińskiej w różnych jej dziedzinach i przejawach od czasów najdawniejszych, na pół legendarnych, aż po wiek XX. Autor ukazuje ją na tle szkicowo potraktowanej historii tego kraju w ciągu 4000 lat. Konieczność ścisłej selekcji materiału, syntetycznego ujęcia zjawisk i ukazywania w pełnym świetle tylko ich zarysów i cech najważniejszych podyktowała układ książki.

Otóż autor omawiając pewne okresy historyczne wydobywa to, co w nich było najważniejsze, i daje zwięzły zarys dziejów pewnej dziedziny myśli czy gałęzi sztuki w danym okresie najpełniej się rozwijającej. I tak np. o filozofii chińskiej mówi w partiach książki poświęconych Chinom feudalnym i Chinom epoki Sung, o poezji w partiach odnoszących się do epoki T'ang, o piśmiennictwie historycznym - obok relacji o pierwszych wiekach cesarstwa chińskiego itp., podobnie syntetyzujące rzuty rozwoju różnych gałęzi sztuk plastycznych daje w epokach ich najbujniejszego rozkwitu - np. płaskorzeźbę omawia przy epoce Han, porcelanę - w dziejach Chin pod panowaniem dynastii mandżurskiej itp.

Rozległość tematyki i ogrom materiału sprawiać może czytelnikowi nie obeznanemu z poruszanymi tu zagadnieniami pewne trudności. Ale jednocześnie właśnie dzięki bogactwu treści "Chiny" Fitzgeralda stanowią doskonałe wprowadzenie do lektur bardziej monotematycznych, poświęconych jednemu z działów przebogatej, a dla Europejczyków wciąż egzotycznej kultury Chin.

[PIW, 1974]