Książka: Kajś: Opowieść o Górnym Śląsku

Początkowo czułem zazdrość na przemian z rozbawieniem. Zazdrość, że śląskość ma olbrzymią siłę przyciągania, zmieniania ludzi o różnych korzeniach rodzinnych w Ślązaków. Tak jak w przypadku autora, odrzucającego inne ścieżki przeszłości rodzinnej, by się ześlązczyć (zsilezjanizować?). Rozbawienie z tego, że osoby kreujące śląskość jako taką przekonują o jej wyjątkowości, unikalności i hermetyczności. Nie bez powodu Zbigniew Rokita w którymś momencie pisze o analogii z żydowskim narodem wybranym....

"Przez większość życia uważałem Ślązaków za jaskiniowców z kilofem i roladą. Swoją śląskość wypierałem. W podstawówce pani Chmiel grała nam na akordeonie »Rotę«, a ja nie miałem pojęcia, że ów plujący w twarz Niemiec z pieśni był moim przodkiem.

O swoich korzeniach wiedziałem mało. Nie wierzyłem, że na Śląsku przed wojną odbyła się jakakolwiek historia. Moi antenaci byli jakby z innej planety, nosili jakieś niemożliwe imiona: Urban, Reinhold, Liselotte.

Później była ta nazistowska burdelmama, major z Kaukazu, pradziadek na »delegacjach« w Polsce we wrześniu 1939, nagrobek z zeskrobanym nazwiskiem przy kompoście. Coś pękało. Pojąłem, że za płotem wydarzyła się alternatywna historia, dzieje odwrócone na lewą stronę. Postanowiłem pokręcić się po okolicy, spróbować złożyć to w całość. I czego tam nie znalazłem: blisko milion ludzi deklarujących »nieistniejącą« narodowość, katastrofę ekologiczną nieznanych rozmiarów, opowieści o polskiej kolonii, o separatyzmach i ludzi kibicujących nie tej reprezentacji co trzeba. Oto nasza silezjogonia".

Zbigniew Rokita


"Autor tej ważnej książki wyznaje, że długo przepraszał się ze swoją śląskością. Teraz pomaga nam zrozumieć dramat krainy leżącej na pograniczu kultur i historii – dlaczego Śląsk ciągle jest »kajś«, a nie w centrum polskiej świadomości".

Małgorzata Szejnert

[Wydawnictwo Czarne, 2020]

Jestem gorolem. Pierońskim gorolem, co to na domiar złego kilkanaście lat mieszkał w Warszawie. A potem los zawiódł mnie na Śląsk. Do Hanysów. Do najbardziej richtikowych Hanysów. Jak ja ich wtedy nie rozumiałem. Nie cierpiałem. Obwiniałem o wszystkie złe cechy i myślałem, że Ślązacy po prostu tak mają. Dziedzicznie, genetycznie... Po kilku latach pobytu tam musiałem uciekać. Nie wytrzymałem ciągłej konfrontacji. Ja chciałem moich Ślązaków "cywilizować", oni brali mnie za zarozumiałego "chama z ...