Dodany: 03.02.2016
|
Autor: Louri
William James (1842-1910), amerykański pisarz, psycholog i filozof, twórca (a właściwie współtwórca wraz z Ch. Piercem) nurtu filozoficznego zwanego pragmatyzmem, który to termin wszedł do powszechnego użycia jako synonim praktyczności, realizmu, rzeczowości. Najogólniej mówiąc pragmatyści twierdzą, iż prawdziwe są tylko te myśli, które sprawdzają się przez swe praktyczne skutki. Do mistrzów Williama Jamesa należą zarówno George Berkeley, jak i David Hume oraz John Locke, natomiast uznawany jest on za filozofa zdecydowanie antykantowskiego. W swym manifeście, najważniejszym obok "Doświadczenia religijnego" dziele, czyli właśnie w "Pragmatyzmie" przedstawia myśliciel zręby swojej filozofii. Jak pisze Tadeusz Gadacz, "w centrum jego pragmatystycznej doktryny znajduje się taka koncepcja natury ludzkiej, zgodnie z którą człowiek kieruje się w życiu głównie nastawieniem praktycznym. Świadomość jest (...) czymś więcej niż tylko poznaniem. Ma ona celowościowy charakter, który polega na wyborze przedmiotów ze względu na działanie i wewnętrzne potrzeby człowieka". W "Pragmatyzmie" autor w sposób szczególnie wyraźny uwydatnia swoją koncepcję, wedle której istotne jest nie odniesienie się do abstrakcyjnych teorii prawdy, lecz do praktycznych konsekwencji. Warto czytać Jamesa – choćby z czystego pragmatyzmu!
"Metoda pragmatyczna jest, mówiąc po prostu, metodą rozstrzygania dyskusji metafizycznych, które bez tego mogłyby się ciągnąć nieskończenie. Czy świat jest jednością, czy mnogością? Czy podlega przeznaczeniu, czy jest wolny? Materialny czy duchowy? Mamy tu pojęcia, z których każde może się stosować albo nie stosować do świata. A dyskusje o takich pojęciach ciągną się bez końca. Metoda pragmatyczna w takich wypadkach polega na interpretacji każdego pojęcia przez wysnucie z nich odpowiednich praktycznych konsekwencji. Jaką to różnicę zrobi dla kogokolwiek, jeśli to pojęcie okaże się prawdziwym raczej niż tamto? Jeśli nie można wykryć żadnej praktycznej różnicy, wówczas obie alternatywy znaczą, praktycznie mówiąc, jedno i to samo i wszelka dyskusja staje się jałowa. Jeśli dyskusja jest poważna, powinniśmy być w stanie wykazać praktyczną różnicę, która by wynikała w zależności od tego, czy jedna, czy druga strona ma rację".
[Vis-a-vis/Etiuda, 2016]