Książka: Bogowie, groby i uczeni: Powieść o archeologii

Ostatni raz byłam archeologiem dwadzieścia lat temu. Przeczytałyśmy z siostrą w książce, że choć do jądra Ziemi jest za daleko - to od płaszcza oddziela nas kilkanaście kilometrów. A najwyżej kilkadziesiąt. Kilkanaście kilometrów! To mniej niż do cioci na wsi! Jeśli mamy szczęście i skorupa na naszym podwórku jest cienka, to damy sobie radę do obiadu. Zaczęłyśmy kopać. Niestety, skorupa za domem akurat musiała być z tych grubszych, bo po obiedzie zaczęłyśmy przeczuwać klęskę. Spuściłyśmy z tonu...

Zawsze miałem w umyśle dosyć wyraźny obraz archeologa: osoba średniego wzrostu (najlepiej mężczyzna z przynajmniej tygodniowym zarostem), przyodziana w jasną – lecz mocno ubrudzoną pyłem – luźną koszulę, jasnobrązową kamizelkę, szerokie spodnie koloru khaki (zarówno kamizelka, jak i spodnie muszą mieć mnóstwo kieszeni na zamek, aby w razie znalezienia czegoś cennego szybko można było schować to przed ciekawskimi oczyma) oraz obowiązkowy kapelusz (jednak nie skórzany, jaki nosił Indiana Jones, a ...

Dobrze napisanej książce opowiadającej o minionych dziejach można wiele wybaczyć. Nawet to, że się ciut zestarzała i podane wyniki badań nie do końca są już aktualne. „Bogowie, groby i uczeni” Cerama to książka może nie tyle mówiąca o historii, rekonstruująca dzieje starożytnych cywilizacji, co powiadająca o ludziach, którzy owe cywilizacje odkrywali. W większości byli to ludzie posiadający pasję i żyłkę awanturniczą, poszukujący przygody. Częstokroć byli to ludzie ogarnięci swą pasją od najm...

Jak sam autor zaznacza, jest to "powieść o archeologii". Opisuje ważniejsze wydarzenia i tajemnice archeologii: piramidy, miasta Sumerów, świątynie Azteków. Wzystko to zostało przedstawione w bardzo przystępny sposób, bez posługiwania się skomplikowanym żargonem naukowym. Polecam każdemu, kto interesuję się historią i archeologią.

Spis rycin
Spis ilustracji
O czym będzie mowa


I. Księga posągów

1. Prolog na ziemi klasycznej

— Pierwszy szyb w przeszłość. Odkrycie Herkulanum. Jak kwitła i zginęła Pompeja. Trzy rodzaje śmierci. Uczestnicy własnego pogrzebu. "Dużo piękniejsze niż dzieła Rafaela". Lessing darowuje dziesięć lat swego życia

2. Winckelmann, czyli narodziny nowej nauki

— Syn ubogiego szewca. Konwertyta. Przedmowa na 2677 stronach. Zagadkowy kałamarz. Rozgoryczony padre. Omyłki Winckelmanna. Świat antyczny tak nie wyglądał! Zamordowanie Winckelmanna

3. Tropiciele historii

— Skąd te wiadomości? Martwy wojownik. Mania kolekcjonerstwa. Koloseum jako kamieniołomy. Zagadkowy szkielet. Skamieniałości wytworzone "sposobem domowym". Brat Casanovy "nabiera" Winckelmanna. Psyche z brodą. Mądrość Hery. Jak umarł Fidiasz?

4. Bajka o biednym chłopcu, który znalazł skarb

— Zbrodzień Hennig, zwany Bradenkierl. Siedmioletni chłopiec wyrywa się do Troi. Pijak deklamuje Homera. Geniusz językowy. Handlarz złota. Schliemann wierzy Homerowi. Bunarbaszi czy Hissarlik? Schliemann znajduje Troję. Dziewięć warstw. "Skarb Priama". Lord Elgin robi zły interes

5. Maska Agamemnona

— "Agamemnon", odwieczny temat dramaturgów, od Ajschylosa do Sartre'a. Lwia Brama. Piec piekarniczy czy skarbiec? Zofia Schliemann pomaga w pracach wykopaliskowych. Martwe twarze. Klejnoty i złoto. Maski. Napiwek cesarza Brazylii. Złoto, złoto i jeszcze raz złoto

6. Schliemann i nauka

— Winckelmann a Schliemann. Nauka i reklama. Głos ma Schopenhauer. Wielcy dyletanci. Omyłki Schliemanna. Kto ostatecznie kupi jego zbiory? Obywatele honorowi Berlina — Bismarck, Moltke i Schliemann. Troję odkopują w Niemczech!

7. Mykeny, Tiryns i wyspa zagadek

— "Złote miasta". Miejsce urodzenia Herkulesa. Mury Tirynsu. Strusie jajo znalezione w Mykenach. Dziwne wizerunki byków. Poszło o 1612 drzew oliwkowych. Śmierć Schliemanna. Evans szuka starego pisma

8. Nić Ariadny

— Kreta, państwo Minosa. Evans znajduje Labirynt. 75 000 litrów oliwy. Rozwój kultury minojskiej. Moda kobieca na Krecie. Jeszcze raz obrazy byków. Ofiary dla Minotaura. Czarne żagle Tezeusza. Pożeracze tysiącleci


II. Księga piramid

9. O pewnej klęsce, która stała się zwycięstwem

— Napoleon i jego "uczeni cywile". "Czterdzieści wieków spogląda na was". Denon rysuje. Odkrycie starożytnego Egiptu. Nil. Tajemnica hieroglifów

10. Champollion i trójjęzyczny kamień z Rosetty

— Znowu geniusz językowy! Cudowne narodziny Champolliona. Siedemnastoletni członek Akademii. Nieznany żołnierz znajduje kamień z Rosetty. Champollion w Paryżu. Kapitan Scott na biegunie południowym. Czyżby hieroglify były już odcyfrowane?

11. Zdrajca stanu odcyfrowuje hieroglify

— Dwunastoletni chłopiec wypowiada swe poglądy polityczne. "Sto dni" Napoleona. Champollion skazany na wygnanie. Próby odcyfrowania. Champollion contra Horapollon. Imiona królewskie. Ptolemeusz i Kleopatra. Istota hieroglifów. Champollion pod portykiem świątyni w Denderze

12. "Czterdzieści wieków spogląda na was"

— Cztery wielkie nazwiska. "Włoski olbrzym". Taranem na komory grobowe! Lepsius porządkuje historię. Kronika Manetona. Rozwój historii egipskiej. Mariette znajduje święte byki. Bogaty pan Ti

13. Petrie i grób Amenemheta

— Petrie kopie przez całe życie. Nagi człowiek w piramidzie. "Horyzont Cheopsa". Grobowce budowane wśród krwi i łez. Ka. Silvio Gesell i arka przymierza. Mistyka liczb. Petrie kopie w wodzie. Na tropie rabusiów plądrujących groby

14. Zbójcy w "Dolinie Królów"

— Amerykanin kupuje antyki. Historia "Doliny Królów" to historia rabunków. Nowoczesny proces sprzed 3000 lat. Ramzes III trzykrotnie pochowany. Masowe groby dla królów

15. Mumie

— Pococke i Bruce w "Dolinie". Elektrycznie oświetlone grobowce. "Czarny rynek" zabytków. Abd-el-Rasul. Dynastia rabusiów. Brugsch-bej znajduje 40 martwych królów. Jak balsamowano zwłoki? Fellachowie odprowadzają mumie swych władców

16. Howard Carter odkrywa grób Tutanchamona

— Kulminacyjny punkt odkryć archeologicznych. Wypadek samochodowy Carnarvona. Pierwszy stopień kamiennych schodów. Zapieczętowane drzwi. Znowu na tropie rabusiów. W przedsionku grobowca. "Cudowne rzeczy". Bezcenne skarby w bocznej komorze

17. Złoty mur

— Organizacja wykopalisk. List Raisa Achmeta Gurgara. 700 przedmiotów w przedsionku. Złota skrzynia. Jeszcze większe skarby. Carter krytykuje niedbalstwo starożytnych Egipcjan. Złota trumna Tutanchamona. Kim był ten król? Zdjęcie bandaży z mumii. 12 300 turystów. Bzdura o "przekleństwie faraona"


III. Księga wież

18. Pismo Święte powiada

— Kara boska. Francuski zbieracz owadów. Redaktor i archeolog. Nic poza kilkoma usypiskami

19. Botta znajduje Niniwę

— Mezopotamia — kraj i ludzie. Cudowne dziecko. Dyplomacja i nauka. Wykopaliska pod Kujundżykiem. Pierwszy asyryjski pałac pod Chorsabadem. Nieudany transport. Cały świat zelektryzowany wykopaliskami Botty

20. Odcyfrowanie pisma klinowego

— Nauczyciel idzie o zakład. Podróże Niebuhra. Persepolis. Jedna warstwa kulturowa na drugiej. Georg Friedrich Grotefend. Genialny pomysł. "Wielki król — król królów". Dziadek, ojciec i syn

21. Poczwórna próba

— Siedemnastoletni redaktor. Napis behistuński. "Oto co wieści król Darajawahusz". Praca kopisty na wysokości pięćdziesięciu metrów nad ziemią. Powtórne odcyfrowanie pisma klinowego. Niepowodzenia. Słownik na glinianych tabliczkach. Czterech uczonych dochodzi do identycznego wyniku

22. Pałace pod wzgórzem Nimrud

— Henry Austen Layard. Pierwsza podróż. "Wielki łowca przed Panem". Layard rozpoczyna swą przygodę z 60 funtami angielskimi w kieszeni. Rewolucja! Sztuczny cmentarz. Nemrod powstaje z ziemi. Przerażenie na targu. Przemówienie szejka. Uskrzydlone byki o ludzkich twarzach przewiezione do Londynu. Layard opisuje wzgórze Nimrud

23. George Smith szuka igły w stogu siana

— Ponowne wykopaliska pod Kujundżykiem. Pyszna Niniwa. Wojny, mordy, grabieże, ucisk. Ogród na skale. Sanheryb — asyryjski dyktator. Babilon starty z oblicza ziemi. Biblioteka z glinianych tabliczek. Hormuzd Rassam znajduje epos Gilgamesza. Smith odkrywa podanie o potopie. Ut-napisztim — babiloński Noe

24. Kule świszczą wokół Koldeweya

— Łódź nosząca nazwę "Świeży Ser". Profesor pisze wiersze. "W kraju oper i tenorów". Zbójca z Wenecji. Strzelaniny — "istna plaga w tej okolicy".

25. Etemenanki, czyli wieża Babel

— Babilon Nabuchodonozora. Szeroki mur. Wiszące ogrody Semiramidy. Wieża babilońska. Zniszczenia. Święta droga. "Smok babiloński". Proroctwa Jeremiasza

26. Tysiącletni królowie i potop

— Nasze zabobony pochodzą z Babilonu. Jak "wyliczono", że pewien lud musiał kiedyś istnieć. Najstarsza kultura świata? Rzut oka na historię Międzyrzecza. Sargon był postacią historyczną! Woolley — parfait gentilhomme. Sztandar mozaikowy z Ur. Straszne odkrycie. Potop. "Listy królów". Mes-anni-padda


IV. Księga schodów

27. Skarb Montezumy II

— Cortez stoi pod Meksykiem. Spotkanie z cesarzem Azteków. Odkrycie Środkowej Ameryki. Cortez spada z balkonu. "Słuszna sprawa" Hiszpanów. Znalezienie skarbu. Uwięzienie Montezumy. Cortez odnosi zwycięstwo nad Narváezem

28. Zamordowana kultura

— Religia aztecka. 20 000 ofiar ludzkich w ciągu jednego dnia. Powstanie Azteków. Ucieczka Corteza — noche triste. Bitwa w dolinie Otumba. Bohaterski czyn Corteza. Stracenie ostatniego cesarza Azteków. Odkryta kultura zostaje zapomniana

29. Mr Stephens kupuje miasto

— Skąpe wiadomości o Jukatanie. Stephens i Catherwood. Wojna domowa w Środkowej Ameryce. "Pan w cylindrze". Ruiny Copanu. Świat obcych form. Stephens kupuje miasto Copan. Podróż Waldecka. Skąd przybyli Majowie? William Hickling Prescott

30. Intermezzo

— Stary rękopis. Proboszcz wśród Indian. Diego de Landa. Kultura bez zwierząt domowych. Dzisiejsi Majowie. Zachowały się tylko trzy dokumenty z dawnego państwa Majów!

31. Tajemnica opuszczonych miast

— Zbiory Maudslaya. Kalendarz Majów najlepszym kalendarzem świata. Trudności synchronizacji. "Księgi Chilam Balam". "Nowe Państwo". Tajemnicza emigracja. Przegląd dziejów "Starego Państwa". Ekspansja "do wewnątrz". Kultura bez pługa

32. Droga do studni

— Thompson spogląda na Chichen-Itza. Schliemann Ameryki. Święta Studnia. Thompson uczy się nurkować. Archeologia pod wodą. Złoto i szkielety. Najnowsze wykopaliska w starym państwie Majów. Sztuka bez roślinnego motywu zdobniczego. Kolumny – węże. Zastygła astronomia

33. Schody pod lasami i lawą

— Książę Ixtlilxochitl. Kultura starsza od kultury Majów. Tula. Piramidy dokoła Meksyku. Skarb z Monte Alban. Toltekowie, Olmekowie, Zapotekowie. Świat kończy się co 52 lata. Piramida pod lawą sprzed 8000 lat. Quetzalcouatl


V. Księgi, których jeszcze nie można napisać

34. Nowe poszukiwania w starych państwach

— Dwadzieścia jeden cywilizacji Arnolda Josepha Toynbee. Czy istniały "czarne kultury"? Atlantyda. Yarim-Lim, król Hetytów. Kosock odbywa loty nad "drogami inkaskimi". Nowe odcyfrowania. Archeologia i nauki przyrodnicze


Tablice chronologiczne i genealogiczne
Mapy
Bibliografia
Indeks

[Państwowy Instytut Wydawniczy, 2004]

Nie jest to typowa recenzja książki, jest to bardziej szukanie odpowiedzi, czy można ocenić książkę bez oceniania jej autora. Oceniając C.W. Cerama (właściwe nazwisko: Kurt Wilhelm Marek) miałem pewien problem. Jeśli wiem, że autor był zwolennikiem i jednym z piewców najbardziej zbrodniczego systemu totalitarnego, czy mogę ocenić jego pracę powojenną abstrahując od piętna nazistowskiej przeszłości? Czy jestem pewien, że materiał do swojej książki zdobył bez naruszania etyki? W polskiej wer...