Książka: Wielki gracz: Ze Żmudzi na Dach Świata

Pisali o nim Kipling i Verne (który porównał go do Marco Polo), drżały asy brytyjskiego wywiadu, szanowali Kozacy, ale potem zniknął „(…) w cieniu medialnych celebrytów swojej epoki, jego zdjęć nie publikują ówczesne kolorowe magazyny. Nikt nie pyta, co jadł na śniadanie ani jakie ma plany”. A dziś? Czy ktoś słyszał o Bronisławie Grąbczewskim? Pochodził ze zubożałej, żmudzkiej szlachty i w carskiej służbie stał się głównym rozgrywającym w rywalizacji rosyjsko-brytyjskiej na terenach Azji Środ...

Fascynująca biografia Bronisława Grąbczewskiego, a zarazem reportaż z podróży jego śladami. Główny bohater to postać tyleż wyrazista, co zagadkowa: słynny podróżnik, który będąc synem powstańca styczniowego, zaciągnął się do służby w carskiej armii. Jako jej oficer w latach osiemdziesiątych XIX wieku stał się jednym z najważniejszych uczestników Wielkiej Gry, czyli szpiegowskiej rywalizacji Rosji i Wielkiej Brytanii na terenach Azji Środkowej. Tak trafił nawet na karty powieści Juliusza Verne'a i Rudyarda Kiplinga, sam wolał się jednak przedstawiać nie jako szpieg, lecz odkrywca i badacz. Anglicy uważali Grąbczewskiego za groźnego Rosjanina, ale tuż przed śmiercią w Warszawie został uznany za "polskiego naukowca" - czy słusznie?

Max Cegielski wraz z fotografem, Mikołajem Długoszem, wyruszają szlakiem Grąbczewskiego. Chcą rozszyfrować przynajmniej niektóre z jego zagadek, a także aby zobaczyć, jak dziś wygląda życie w opisywanych przez niego miejscach. Ze Żmudzi, gdzie Grąbczewski się urodził, jadą przez Rosję, Uzbekistan aż po Pamir, zwany za jego czasów Dachem Świata. Ta podwójna podróż - w czasie i przestrzeni - pozwala spojrzeć z innej perspektywy na naszą historię, uwikłanie w proces kolonizacji i ambiwalentne związki Polski ze Wschodem. Autor w pasjonujący sposób opisuje i interpretuje historyczne zdarzenia, a biograficzny esej przeplata pełnokrwistą reporterską opowieścią.

Książka zawiera kilkadziesiąt kolorowych fotografii autorstwa Mikołaja Długosza.


[Wydawnictwo Karakter, 2015]