Książka: 1945: Wojna i pokój

Magdalena Grzebałkowska w wywiadach i na spotkaniach autorskich podkreśla, że przy pisaniu tej książki bardzo pomogła jej praca Marcina Zaremby „Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys”. Rzeczywiście, to opasłe tomiszcze bardzo fachowo i wyczerpująco opisuje nastroje panujące w Polsce bezpośrednio po wojnie; autor już we wstępie mówi, że był to czas nadziei i radości, ale też strachu i trwogi – ja dodałbym, że również zemsty. Zaremba wnikliwie analizuje traumy i fobie Polaków, ...

Reporterska powieść o najbardziej dramatycznym roku XX stulecia.


Autorka wkracza na ziemie przez chwilę niczyje, albo właśnie zagarnięte przez nową władzę, by przyjrzeć się z bliska losom ostatnich żyjących świadków tamtego czasu. Ludzi, którzy gonieni strachem próbowali się przedrzeć przez skuty lodem Zalew Wiślany (było ich pół miliona), przesiedleńców, którzy w swoich nowych domach zastawali jeszcze ich poprzednich właścicieli, szabrowników, dla których wyzwolone tereny stały się gigantycznym sklepem, ludzi, którzy o włos wyprzedzili własną śmierć.

"Rok 1945, miałam dziewięć lat. Czytam książkę Magdaleny Grzebałkowskiej zdumiona, jak mało wiem o tej chwili między straszną wojną a niepewną nadzieją. A co wiedzą urodzeni ćwierć czy pół wieku po mnie? O tęsknocie, bezradności i sprycie pierwszych osadników na Ziemiach Odzyskanych, o grotesce szabru, o zatopieniu okrętu »Wilhelm Gustlof«" z tysiącami niemieckich cywilów, o otwockiej próbie przywrócenia dzieciństwa sierotom żydowskim, o zasiedlaniu gruzów Warszawy (wojsko wzywa, by ludzie znaczyli miejsca, gdzie mogą być miny, najlepiej – pękiem słomy na żerdzi). Autorka dotarła do świadków i uczestników wszystkich historii i zachowała język ich opowieści, bezlik zdumiewających szczegółów, łzy, namysł, ale także śmiech, jak w życiu. To był rok wyjątkowo intensywnego życia i czuje się to na każdej stronie tych świetnych reportaży".

Małgorzata Szeinert, reporterka


"1945 to rok pełen sprzeczności i chaosu. Jest w nim wszystko: potężne nadzieje związane z końcem wojny i gorycz pokoju. Radość, że przeżyliśmy, i obrazy masowych ekshumacji. Heroiczna odbudowa oraz szaber i korupcja. Przemoc wobec Polaków i Polaków, wobec »obcych«. Złożoność tego czasu doskonale uchwyciła Magdalena Grzebałkowska, pokazując ten rok z perspektywy zwyczajnych ludzi. Reportaż z jądra ciemności? Pobojowiska? Nie tylko. To także opowieść o powrocie do życia".

Marcin Zaremba, historyk


Magdalena Grzebałkowska ukończyła historię na Uniwersytecie Gdańskim. Od 1998 roku pracuje w "Gazecie Wyborczej". Jest autorką biografii ks. Jana Twardowskiego "Ksiądz Paradoks" i biografii "Beksińscy. Portret podwójny".

[Agora SA, 2015]

Książka zapowiadana jest przez wydawcę jako spojrzenie na ostatnie dni wojny i niepewne chwile tuż po jej zakończeniu. Zgodnie z tekstem na okładce ma pokazywać „powojenne pomieszanie ról i losów”*, i to jest właśnie kluczowe zdanie opisujące jej treść. Jeśli ktoś poszukuje pozycji, która odwraca o 180 stopni wszystkie wojenne klisze, nie zawiedzie się. Problem w tym, że zakłamuje w ten sposób i relatywizuje całą historię II wojny światowej. Właściwie powinienem być na to przygotowany, bo wydała...