Książka: Życie towarzyskie i uczuciowe

Jedną z cech charakterystycznych tzw. warszawki jest, że po długich okresach kokoszenia i kitwaszenia się we własnym sosie, środowisku temu zdarza się wypluć ze swego wnętrza kogoś na tyle utalentowanego, że ten fakt wyplucia potrafi zgrabnie opisać, dowalając wszystkim, co w tym palce maczali, i opisując przy okazji swoje cierpienia młodego Wertera. Tak powstają powieści z kluczem, do którego zamek mieści się w niejednych warszawskich drzwiach. Te książki warszawka czyta z upodobaniem, odnajduj...

W roku 1965 Leopold Tyrmand zmuszony był opuścić Polskę. Zmuszony nie zewnętrznymi naciskami, a dobijającym głosem wewnętrznego stłamszenia. Być może gdyby zechciał wyzbyć się przekonań, gdyby pozwolił się zepchnąć w ciemniejącą szarość gomułkowskiej epopei, jego wizerunek, skrupulatnie przez lata budowany i podsycany skandalami, uległby zmianie. Być może nie istniałby w świadomości współczesnych inaczej, niż w stroju szalonego bikiniarza, w niezbyt poważnym sprzeciwie wobec socjalizmu. Być może...

Warszawa, ale przede wszystkim warszawka w latach 1946-1959. Któż znał ją lepiej od Leopolda Tyrmanda, pisarza, publicysty, jazzmana, kobieciarza, bon-vivanta, a jednocześnie trzeźwego i uważnego obserwatora otaczającej go rzeczywistości. Człowieka, który nie zgodził się przekroczyć granic dobrego smaku, przez co został wykreślony nie tylko z podręczników, ale i z inteligenckiej świadomości pokoleń Polaków.

Na łamach "Życia towarzyskiego i uczuciowego" Tyrmand bezlitośnie obnaża małość postaw środowiska inteligencji twórczej, pisarzy, dziennikarzy i filmowców, a przede wszystkim ich służalczość wobec komunistów. Książki nie udało mu się w Polsce wydać, co stało się ostatecznym powodem emigracji pisarza. Fragment, jaki ukazał się w tygodniku "Kultura", wywołał skandal. Nic dziwnego. Wielu luminarzy polskiej kultury rozpoznało wśród bohaterów samych siebie.

Dziś, kiedy znamy już nazwiska nie tylko tych, którzy chwalili socjalistyczną ojczyznę dla wymiernych codziennych korzyści, ale i tych, którzy skwapliwie donosili na kolegów, odczytujemy tę powieść na nowo. I odbiór jej staje się tym bardziej gorzki.


[Wydawnictwo Mg, 2021]

Leopold Tyrmand uważał tę, zapomnianą już, powieść za najlepszą w swoim dorobku i z powodu odmowy jej wydanią opuścił Polskę i udał się na emigrację przez Francję do USA. Jest to wielowątkowa powieść miłosna z kluczem, podobno bardzo czytelnym wówczas. Dla mnie jest uniwersalną opowieścią o układach, władzy i oczywiście wielkich uczuciach i zdradach im towarzyszących. Utworem o konformizmie z wyboru i z przymusu oraz szarzyźnie komunizmu, którego jednym z pogrobowców stał się Tyrmand.