Książka: Zwierzenia klowna

Książka, jakich mało. Prawdziwy popis Bölla, zasługujący, według mnie, na najwyższe noty. Autor, zagorzały katolik, skupia się na ukazaniu problemów wynikających ze stanowiska Kościoła w odniesieniu do szeroko pojętych spraw damsko-męskich. Nietypowy, choć jednocześnie naturalny pokaz uczuć - miłość napotykająca bariery i trudności, jakich w życiu niemało. Dodatkowo, autor podejmuje się próby ukazania problemu ekshitlerowców - czyni to w sposób kontrowersyjny... Książka, w której każdy znajdzie ...

Fabuła utworu rozgrywa się jakby na dwóch planach. Pierwszym z nich jest jeden wieczór z życia dwudziestoparoletniego Schniera, który wraca do domu zrujnowany finansowo po kolejnych paru nieudanych występach. Jak się okazuje, jest także zrujnowany duchowo. Z jego opowiadań wynika, że właśnie opuściła go od lat kochana kobieta. Jest załamany. Jego wspomnienia są właśnie drugim planem powieści. Przemyślenia i obserwacje człowieka, o którym podskórnie wiemy, że jest wierny własnym przekonaniom, są ...

19 października osiemnastu "nieśmiertelnych" wybrało pierwszego pisarza świata za rok 1972. Został nim Heinrich Böll. Jak powiedział sekretarz Akademii Szwedzkiej, Karl Ragnar Gierow, Akademia przyznała Böllowi nagrodę Nobla "za twórczość, która dzięki swemu szerokiemu spojrzeniu na współczesność i wrażliwemu artyzmowi podziałała odnawiająco na literaturę niemiecką".

Wybór ten nie jest zaskoczeniem. Już od kilku lat mówiono, że Böll ma otrzymać Nobla, ale "nieśmiertelni" wciąż zwlekali...

Postaci literackie Böla, i ci bezdomni rozbitkowie ostatniej wojny, i ci zaradni "organizatorzy" znajdujący zawsze wygodny "oddział", nie umiały znaleźć rzeczywistego porozumienia z bliźnim. Były to postaci albo bezradne, albo egoistyczne, Ale już w późniejszych opowiadaniach Böll ukazywał, że można się bronić przed utratą człowieczeństwa. W czasie wojny można się bronić modlitwą, w czasie pokoju zaś - braterstwem i umiłowaniem bliźniego.

Obok braterstwa i miłości dwa inne motywy charakteryzują bohaterów Bölla: pamięć, wspomnienia z przeszłości, ciągłość tradycji - zarówno złej, jak i dobrej - oraz dom i chleb. Bohaterowie Bölla to uciekinierzy stale poszukujący "nie strzeżonych progów", domu i skupionych wokół niego ludzi. Czasem ten dom zastępują im wspomnienia, czasem - marzenia. Dzięki szerokiemu wejrzeniu w rodowody teraźniejszości Böll ukazał w swych powieściach obszerną panoramę 80 lat historii Niemiec. I chyba właśnie za tę panoramę otrzymał nagrodę Nobla.

Adam Krzemiński, "Polityka", 1972

[tekst z obwoluty]

[Czytelnik, 1974]

Bardzo dobra książka. Przypomina spowiedź niewierzącego cynika, która w gruncie rzeczy wydaje się być bardziej prawdziwa i szczera niż opisani w niej katolicy. Stanowi gorzkie rozliczenie się z hipokryzją i podwójną moralnością katolików–ekshitlerowców. Pełna trafnych i celnych spostrzeżeń na temat szeroko pojętej miłości i moralności małżeńskiej. Poprzez opis losów Heinricha i Marii ukazana zostaje istota tych uczuć, ich sens oraz znaczenie. Dobra lektura dla wierzących – myślących.