Książka: Generał martwej armii

Zainteresował mnie ten albański pisarz – zdobywca nagrody Man Bookera 2005, który wyścig do niej wygrał z moim ulubionym Márquezem. Niechęć mną kierowała, i do Kadaré, i do tej Komisji, co tak niecnie zlekceważyła mojego ulubieńca, ubierając w wieniec laurowy kogoś, kogo wcale nie znam. A ponieważ często czytam dzieła pisarzy „od końca”, to „Potwór” z 2000 r. utwierdził mnie w przekonaniu, że Komisja przyznawała chyba nagrody wg potrzeb, a nie wg zasług. Gdzież bowiem ten wychwalany uniwe...

Ismail Kadaré urodził się w 1936 r. w Gjirokastër, mieście położonym w południowej Albanii. Podczas II wojny światowej w tym rejonie toczyły się zacięte walki; obok regularnych armii: włoskiej, niemieckiej i greckiej, rozwinęła się tam partyzantka albańska, byli również "balliści" - kolaboranci albańscy. Wydarzenia tego okresu wycisnęły niezatarte piętno na osobowości pisarza.

Powieść "Generał martwej armii", napisana w 1966 r., nawiązuje do wydarzeń, jakie rozegrały się w Albanii podczas II wojny światowej.

Włoski generał przybywa do Albanii ze specjalną misją rządową: ma dokonać ekshumacji szczątków żołnierzy armii włoskiej, poległych w bitwach podczas wojny i przekazać je po dwudziestu latach ich rodzinom.

Generałowi towarzyszy ksiądz - przewodnik i tłumacz. Żmudne poszukiwania na albańskich cmentarzach, a nawet w niedostępnych górach stają się dla generała okazją do poznania ludzi zamieszkujących Albanię, ich obyczajów i wszechwładnej tradycji, jaka do dziś rządzi ich postępowaniem.

Zarazem następuje stopniowe "odbrązowienie" owianych legendą bohaterstwa włoskich żołnierzy, a oczom generała ukazuje się nowy obraz Albańczyków - narodu pełnego męstwa, dumy i uporu, wyrosłych w bolesnych doświadczeniach jego historii.

Przedmioty znalezione przy poległych Włochach, fragmenty listów, pamiętników, opowiadania miejscowej ludności przyczyniają się do stworzenia fascynującej i groźnej wizji czasu wojny w tym tak mało znanym polskiemu czytelnikowi kraju.

[Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984]