Książka: Pamiętnik z powstania warszawskiego

W nas, Polakach, wciąż bardzo mocno zakorzeniona jest romantyczna tradycja, która każe nam mitologizować zrywy patriotyczne, walczących i ich przywódców. Powstania (szczególnie warszawskie, bo przecież najświeższe) zostały wręcz otoczone aurą świętości. Chcemy wyobrażać sobie, że o znamiennej godzinie „W” wszyscy młodzi Polacy stanęli z bronią w ręku, gotowi poświęcić swoje życie dla Ojczyzny. Wewnętrzny sprzeciw może budzić opowieść mężczyzny, który pomimo młodego wieku i zdrowia nie brał udzia...

Szarpana narracja początkowo mnie drażniła. Szybko się z nią oswoiłam. Przyjęłam, że tak być musi. Utwierdziłam się w tym przekonaniu, gdy przeczytałam: "...poprawek nie robię, żeby wyszło to szamotanie pamięci..."*. Białoszewski nie mógł pisać o powstaniu przez dwadzieścia lat. Chciał. Bardzo chciał i opowiadał o nim każdemu, kto wykazał zainteresowanie. Napisał pamiętnik z punktu widzenia człowieka siedzącego w schronie i głównie to "schronowe" życie opisuje. Wszystkie niedogodności (cia...

Z trudem zabierałam się do tej lektury, ale jednak zawzięłam się i przeczytałam. Na początku zniechęcała mnie długość zdań. A właściwie ich krótkość. Szybko jednak zrozumiałam, że o to tu właśnie chodzi. Dzięki krótkim sformułowaniom akcja toczy się bardzo wartko, a relacja posiada odpowiedni charakter, bo w końcu Białoszewski opowiada o walkach powstańczych. Uważam, że warto przebrnąć przez ewentualną początkową niechęć do wybranej, przez tego bądź co bądź oryginalnego twórcę, formy i pr...

Edycja broszurowa z mapami Warszawy z czasów powstania. Jedna z nich pokazuje wędrówkę Białoszewskiego po Warszawie powstańczej i jego miejsca schronienia.

„Od placu Żelaznej Bramy, od placu Bankowego, od Elektoralnej, Chłodną po naszej stronie pod murem lecieli i lecieli ludzie, kobiety, dzieci, wszyscy schyleni, szarzy, posypani czymś. Pamiętam, że zachodziło słońce. Paliło się. Ludzie lecieli i lecieli. Potokiem. Ze zbombardowanych domów”.


Nowa, odcenzurowana, poprawiona i uzupełniona edycja „Pamiętnika z powstania warszawskiego” oparta jest na trzech źródłach, stanowi ich wypadkową. Pierwsze źródło to wydanie trzecie „Pamiętnika” (PIW 1976), ostatnie czytane i poprawiane przez Autora. Drugą podstawą jest maszynopis pierwszego wydania znajdujący się dziś w archiwum obecnego spadkobiercy spuścizny Białoszewskiego. Maszynopis zawiera wiele poprawek i skreśleń, przy czym nie wszystkie pochodzą od Autora. Wśród wprowadzonych zmian są skreślenia spowodowane względami ideologicznymi czy politycznymi, nie brakuje też korektur stylistycznych.

Trzecie źródło to autorskie nagranie niemal całego „Pamiętnika” przechowywane w archiwum Polskiego Radia. Niektóre ze zmian, jakich Białoszewski dokonywał w trakcie nagrania, jawią się jako szczególnie, z różnych względów, istotne i zostały uwzględnione w edycji, która po raz pierwszy ukaże się także w formie e-booka.

[Państwowy Instytut Wydawniczy, 2017]

"Wylecieliśmy na Chłodną. Ulica była w chmurach. Rudych i burych. Od cegieł, dymu. Jak to się ustało, zobaczyliśmy straszną zmianę. Rudoszary pył siedział na wszystkim. Na drzewach. Na liściach. Gruby na centymetr chyba. I to zniszczenie. (...) Od placu Żelaznej Bramy, od placu Bankowego, od Elektoralnej Chłodną po naszej stronie pod murem lecieli i lecieli ludzie, kobiety, dzieci, wszyscy schyleni, szarzy, posypani czymś. Pamiętam, że zachodziło słońce. Paliło się. Ludzie lecieli i lecieli. Pot...

Tego się prawie nie da czytać! Przez udziwniony język, a konkretnie cudaczną interpunkcję, która urąga wszystkim regułom. Bez tego to dość nudnawa relacja, jakich zapewne wiele.