Książka: Iksowie

Mam problem z tą książką. Bardzo ciekawy obraz rzeczywistości Królestwa Polskiego, bardzo ciekawy obraz teatru warszawskiego w latach nastych dziewiętnastego wieku. W końcu bardzo ciekawy główny bohater – Wojciech Bogusławski – który w wieku „mocno dojrzałym” walczy o pozycję najważniejszej osoby w polskim teatrze, a utrudniają mu to tytułowi Iksowie, tudzież inni intryganci, kolaboranci, tchórze i zwyczajne miernoty, nierozumiejące nowych czasów, ewentualnie próbujące za wszelką cenę zatrzymać ...

Węgier pisze o Polsce, a dokładnie o Królestwie Polskim. Może jednak tylko o fantomie Polski? Głównym bohaterem jest Bogusławski. Ale chyba umownie. Bo znacznie ważniejszym bohaterem jest Polska - powstające właśnie Królestwo Polskie, ale cały czas przewija się też koniec Rzeczpospolitej, insurekcja, Napoleon, legiony. Spiro chyba rozumie i czuje Polaków. Może więcej widać, gdy patrzy się z dystansu? Nie ma wtedy świętości, można spojrzeć bez ciężaru kolejnych mitów. A tam wszyscy kolaborują, w ...

Rok 1815, dzień podpisania Świętego Przymierza. Warszawa. Do miasta po półrocznym pobycie we Lwowie powraca Wojciech Bogusławski. Mistrz, guru, Wielki Dyrektor. Ma pięćdziesiąt osiem lat, fałszywy paszport kupca i jest zadłużony po uszy. Rozpoczyna walkę o stanowisko kierownika Teatru Narodowego, intryguje, zbiera wokół siebie ludzi, chce stworzyć teatr, jakiego jeszcze nie było. Wreszcie udaje mu się wrócić na scenę. Jednak po spektaklu w prasie zaczynają ukazywać się zjadliwe recenzje podpisane tajemniczym X. Ktoś bardzo nie chce, by Mistrz występował...

Barwnie przedstawione realia Warszawy z początku dziewiętnastego wieku, tempo akcji niczym w powieści łotrzykowskiej, plastyczny, współczesny język i wnikliwy opis teatru od kulis: przepychanki, utarczki i złośliwości w aktorskiej trupie - Spiró z rozmachem ożywia świat sprzed dwóch stuleci.

Gdy w 1981 roku ukazała się "polska powieść" węgierskiego pisarza, jej autor został w Polsce oskarżony o szarganie naszych świętości narodowych, odebrano mu stypendium i zakazano wjazdu do kraju. Teraz, po ponad trzydziestu latach od premiery na Węgrzech, "Iksowie" wreszcie ukazują się po polsku.

[W.A.B., 2013]