"...W 1974 roku Maria Jędrysik, pracująca w dziale naukowym Państwowego Muzeum w Oświęcimiu, spisała wywiady z kilkunastoma kobietami, które podczas wojny jako młode dziewczyny zostały skierowane przez lokalny Arbeitsamt do pracy w domach oficerów i podoficerów SS z załogi KL Auschwitz.
Zgodnie z obowiązującym prawem młodociani po ukończeniu 14 lat byli już zobligowani do wykonywania wskazanej przez władze okupacyjne pracy. Dziewczyny w tym wieku kierowano więc do rodzin miejscowych Niemców, w tym przede wszystkim podoficerów i oficerów SS z załogi obozu, u których prały, gotowały, robiły zakupy, szorowały podłogi i zajmowały się dziećmi. Panie domów przyjmowały najczęściej za coś oczywistego, że zajęcia przyziemne, żmudne i niewdzięczne powinny wykonywać za nie »te małe Polki«. Niektóre traktowały je źle, inne ledwie przyzwoicie, jeszcze inne okazywały im z biegiem czasu coś na kształt przywiązania, obdarowując drobnymi prezentami, znoszoną sukienką czy parą butów.
Dziewczyny te, choć jeszcze bardzo młode i niekiedy dość naiwne, były bystrymi obserwatorkami życia rodzinnego i stosunków panujących w domach ich chlebodawców. Będąc Polkami, wszystkie odnosiły się do Niemców niechętnie lub wrogo. Jednak nie widząc, jak zachowywali się ich gospodarze w obozie i jak traktowali tam więźniów, nie mogły nabrać wobec nich silniejszych uprzedzeń. Tym bardziej więc obraz »pozasłużbowego« życia esesmanów i ich rodzin, wyłaniający się z relacji polskich dziewczyn, można uznać za obiektywny i zbliżony do rzeczywistości.
Już w połowie lat siedemdziesiątych dostrzeżono w Muzeum wartość relacji zebranych przez Marię Jędrysik i noszono się z zamiarem ich publikacji, do czego jednak nie doszło. Obecnie powracamy do tego pomysłu, wierząc, że pomimo upływu czasu relacje te będą mogły dziś nadal liczyć na zainteresowanie czytelników. Publikację wzbogacają również dwie relacje byłych więźniów Auschwitz oraz dwie dorosłych kobiet pracujących w domu komendanta obozu, Rudolfa Hössa".
dr Piotr Setkiewicz
[Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2012]