Książka: Rozmyślania

Tekstu „Rozmyślań” Marka Aureliusza nie dostajemy do rąk w oryginale. Mam na myśli to, że ich rekonstrukcja jest niemożliwa ze względu na niedostateczną ilość źródeł dostępnych uczonym. Mimo tego Wydawnictwo Antyk proponuje nam tekst będący tłumaczeniem Mariana Reitera, aczkolwiek pamiętać trzeba, że nie jest on wolny od nieścisłości. Przechodząc już do lektury starożytnego stoika... Widzimy, że będziemy mieli sposobność poznać jego poglądy w punktach wyszczególnione, a te z kolei w XII księ...

Wyobraź sobie, drogi Czytelniku, cesarza Rzymu, augusta i imperatora, ostatniego z wielkich pogańskich cesarzy Wiecznego Miasta. Wyobraź go sobie na koniu, jadącego wąskim wąwozem leśnym, gdzieś w południowej Karyntii. Wyobraź sobie go dość tęgiego, ale raczej tężyzną siły niż obżarstwa; brodatego i lekko łysiejącego. Nie ma na głowie tak częstego w wyobrażeniach wieńca laurowego ani ciężkiej senatorskiej togi na ramionach. Jest ubrany w zwykły wojskowy płaszcz, którego połowa tylko należała do ...

Jedyna taka książka w literaturze starożytnej, stanowiąca w niej, jeśli wziąć pod uwagę wszystkie aspekty tej wyjątkowości, dział sam w sobie. Zbiór bardzo osobistych refleksji nad człowiekiem, nad życiem, nad światem, zapisanych po grecku przez cesarza rzymskiego, którego panowanie (w latach 161-180) wieńczy epokę największej świetności imperium. Nie przeznaczony do wydania, nie uporządkowany ani myślowo, ani formalnie (jego zawartość podzielili na księgi i ponumerowali dopiero wydawcy), pozbawiony jakichkolwiek ambicji literackich, co wszystko nie przeszkodziło mu zyskać rangi jednego z pomnikowych dzieł kultury europejskiej. Sporządzony, jak kto woli – przez myśliciela stoickiego, filozofującego na modłę rzymską, to znaczy przywiązującego wagę nie tyle do spekulacji teoretycznych, ile do ich konsekwencji dla praktyki życiowej? przez człowieka wyjątkowego formatu moralnego, u którego z rozumnej akceptacji świata wynikało niezwykle silne poczucie odpowiedzialności za wszystko, co robi, a wysokie wymagania wobec siebie samego nie kolidowały z życzliwością i wyrozumiałością wobec innych? przez melancholika rozdartego między wrodzonym sobie introwertyzmem a – by tak rzec – ekstrawertycznością swojej sytuacji życiowej, który szukał w postawie stoickiej ratunku przed grozą i bólem istnienia i pisał z potrzeby autopsychoterapeutycznej? Przez wszystkich trzech w jednym?*

---
* Grzegorz Żurek, "W hołdzie Josifowi Brodskiemu", w: Marek Aureliusz, "Rozmyślania", przeł. Marian Reiter, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, str. 183-184.

Po śmierci ojca i po adopcji przez swojego wuja, Antonina Piusa, zaczął nosić imię Marcus Aurelius Antoninus. Po śmierci Hardriana (139 rok), w wieku lat osiemnastu, otrzymał tytuł cezara. „Rozmyślania” Marka Aureliusza zostały spisane w dwunastu księgach (na pewno nie jest to podział przez niego samego dokonany), gdzie zawarł podpowiedzi, sugestie, porady na najróżniejsze sytuacje i okoliczności życiowe. Przyjmują one różną formę. Na przykład w księdze pierwszej wylicza Marek Aureliusz osoby...