Książka: Nad Niemnem

Moje pierwsze spotkanie z powieścią Orzeszkowej miało miejsce, gdy miałam 14-15 lat. Skończyło się na kilkunastu stronach i powrocie do twórczości Sienkiewicza, która mnie wtedy fascynowała. Tak minęło 6 lat i zapomniałam o „Nad Niemnem” zupełnie. Przypomniał mi fragment filmu i zapragnęłam przenieść się w te bory. Sięgnęłam ponownie po książkę Orzeszkowej i tym razem zakochałam się w niej nieodwołalnie. „Dzień był letni i świąteczny. Wszystko na świecie jaśło, kwitło, pachniało, śpiewało. Ci...

Zebrało mi się na powtórki z klasyki, i - zamiast tropić po księgarniach i bibliotekach chodliwe nowości - po Jane Austen, o której przypomniały mi błyskotliwe ekranizacje kilku jej powieści, zabrałam się za rodzimą pionierkę feminizmu i wnikliwą krytyczkę stosunków społecznych, Elizę Orzeszkową. Zaofiarowałam się pomóc dziecku w znalezieniu w tekście „Nad Niemnem” określonego cytatu, rzuciłam okiem na pierwszą stronę, zobaczyłam w wyobraźni „równinę rozległą i gładką, z której gdzieniegdzie tyl...

[W recenzji odwołuję się do szczegółów fabularnych] "Nad Niemnem" to chyba jedna z najbardziej znienawidzonych lektur szkolnych. Mało która cieszy się tak złą sławą. Nazwisko autorki, przydługie opisy przyrody, pierwsze wydanie datowane blisko sto trzydzieści lat temu, tytuł będący synonimem nudnej, niestrawnej pozytywistycznej ramoty – zdają się skutecznym straszakiem na uczniów i nie tylko. Byłem w tej mniejszości, której najsłynniejsza powieść Orzeszkowej dosyć się podobała. Lubię sagi r...

Nigdy nie spodziewałabym się, że lektura może okazać się tak frapująca! Czytanie "Nad Niemnem" było dla mnie bardzo mile spędzonym czasem. Niesamowicie obrazowo i z wielkim kunsztem opisana została natura. Mnie najbardziej urzekły uroki wsi, ukazanej jako najlepsze miejsce do życia. Poza tym skupiłam się i bardzo wczułam w wątek miłosny. Miłość dwojga ludzi przejęła mnie przede wszystkim dlatego, że była przedstawiona zupełnie inaczej niż we współczesnych książkach - kwitła powoli, uczucia d...

Wahałam się, co zacząć czytać, czy "Przedwiośnie" Żeromskiego, czy "Nad Niemnem" Orzeszkowej. Tata powiedział mi, żebym zaczęła od najnudniejszej książki, czyli od powieści Orzeszkowej. Zaczęłam ją czytać, jednak w miarę upływu czasu coraz bardziej mnie wciągała, tak, że drugą połowę książki przeczytałam w jedną noc. Znakomita historia, w której losy bohaterów w ciekawy sposób łączą się ze sobą. Powieść opowiada o miłości i trudnych wyborach życiowych, często powplatanych mimo woli w koleje ...

Fabuły dokładnie nie pamiętam, czytałem tę książkę tylko raz, w liceum, zmuszony przez moją polonistkę. Akcja toczy się w drugiej połowie XIX wieku, gdzieś na obszarze, przez który płynie rzeka Niemen, czyli w zaborze rosyjskim. O ile dobrze pamiętam, w książce wystąpił westernowy, czarno-biały podział bohaterów, a więc ci dobrzy to ludzie miłujący ojczyznę i ciężką pracę dla niej, natomiast źli to banda leni, dekowników i wszelkiej maści narzekaczy plus jeden nihilista. Dobrzy walczą o silną ...

Eliza Orzeszkowa pisała tę książkę w latach zaborów, ku pokrzepieniu serc. Pokazała, jak Mickiewicz w "Panu Tadeuszu", piękno polskiej przyrody i tradycje. Wyraźnie krytykowana jest arystokracja, ze swoimi zamiłowaniami do modnych i kosztownych strojów, wypraw do innych krajów, znieczuleniem na sprawy narodowe i nieróbstwem. Pozytywnie pokazano natomiast polską wieś, ludzi, którzy pomimo ciężkiej pracy nie zapominają o ojczyźnie, potrafią sobie nawzajem pomagać, szanują polskie zwyczaje. ...

Może dlatego, że "Nad Niemnem" przeczytałam jako lekturę, nie mogę pozbyć się wrażenia, że ta książka ma wręcz propagandowy charakter. Cała warstwa salonowa jest ośmieszona, ukazana jako gnuśna, znudzona, wzgardliwa w stosunku do innych. Wystarczy wspomnieć takie postacie jak Zygmuś Korczyński - niedoszły artysta-malarz, znudzony życiem Teoś Różyc (morfinista!), czy chora na "globusa" pani Emilia. Przeciwstawiona tym "cywilizowanym" - jak nieustannie podkreśla wuj Darzecki - ludziom jest warstwa...

"Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej to utwór, którego akcja rozgrywa się w Korczynie, w dworze państwa Korczyńskich, a także w okolicach dworu. Bohaterowie utworu to rodzina Korczyńskich, a także rodzina Bohatyrowiczów. Jednak głównymi bohaterami są: Justyna Orzelska - krewna Korczyńskich, mieszkająca w dworze Korczyńskich, oraz Janek Bohatyrowicz. Justyna poznaje Janka przypadkowo, podczas spaceru. Od tego czasu spotykają się często. Zakochują się w sobie i zaręczają. Są jedyną szczęśliwą parą ...

Uczucie, które baczy (Anzelm i Marta) i nie baczy (Justyna i Jan) na różnice klasowe + przedstawiona wartość pracy + piękne opisy przyrody + satyra na salonowe damulki (Emilia i Terenia), darmozjadów (Kirło), rozpieszczonych kosmopolitów (Zygmuś) oraz niegospodarnych arystokratów = rewelacyjna powieść. Moją ulubioną postacią jest zdecydowanie Teoś Różyc.

Piękna książka! Pomimo licznych opisów czytało mi się ją szybko i dobrze. Myślę, że Orzeszkowa wykazała się tu ogromnym talentem, pisząc z taką dokładnością szczegółów (co w innych jej książkach mi "nie podchodzi") i równocześnie nie zanudzając. Co więcej, myślę, że barwne opisy uatrakcyjniają książkę. "Nad Niemnem" to cudowna powieść ukazująca pracę jako miernik wartości człowieka, wartość przeszłości i wspaniałej miłości, kończącej się mezaliansem. Losy bohaterów są niezwykle interesują...

Jest to jedna z piękniejszych powieści jakie znam, a opisy wręcz powalają na kolana. Mało kto potrafił w tak piękny sposób opisywać zapach pól, szum wiatru w konarach drzew, plusk wody w rzece, lazur nieba... Książki tego typu nie czyta się jednym tchem, nimi się trzeba delektować. Nie rozumiem ludzi, którym się ona nie podoba, to tak, jakby ktoś wlał sobie do gardła całą butelkę wina i powiedział, że nic nie czuje...

Na przekór wszystkim chcę powiedzieć, że mnie się ta książka podoba!!! I nie zniechęcają mnie długie opisy ani historyczne wstawki. Cudowny klimat wsi Bohatyrowicze mnie urzeka ciagle tak samo. I miłość jest tam taka piękna...

Ksiażka "Nad Niemnem" jest wspaniałą opowieścią o miłości despotycznej panny i wesołego mężczyzny. Opowiada także o przywiązaniu do ziemi rodzinnej, specyficznej, teraz już rzadko spotykanej. miłości do Niemna, rzeki-żywicielki. Wszystkim o romantycznej duszy gorąco polecam tę książkę.

Bliższy kontakt [Orzeszkowej] z życiem zaścianków szlacheckich nad Niemnem również nie pozostał bez konsekwencji literackich.

"Na wsi już jestem od dwóch miesięcy - podawała Orzeszkowa bliższe szczegóły Méyetowi w liście z 11 sierpnia 1886 roku. [...] Od kilku tygodni zabrałam się do pisania wielkiej dwutomowej powieści, która będzie miała tytuł »Nad Niemnem« i w której wielkie, choć może zwodnicze pokładam nadzieje. [...]

W powieści tej porusza się blisko sto osób z klasy obywatelskiej i zagrodowej szlachty na tle stosunków miejscowych i nadniemeńskiej natury, którą chcę w jak najszerszych ramach przedstawić. Dla tej powieści odbyłam w towarzystwie zagrodowych szlachciców i szlachcianek formalne studia botaniki miejscowej tudzież pieśni, bajek, zagadek, podań tutejszego polskiego ludu. Znalazłam rzeczy ciekawe, świetne i wcale prawie nieznane. Gdybym tylko potrafiła to wszystko dobrze zużytkować!".

"Piszę z natury" - tak określiła Orzeszkowa swą pracę nad powieścią w liście do Méyeta z 7 września 1886 roku - nic więc dziwnego, że po powrocie z Miniewicz do Grodna, pod koniec października, pierwszy tom "Nad Niemnem" był ukończony, drugi zaczęty, ale w Grodnie pisanie uległo całkowitemu zahamowaniu.

"Mam wielką biedę - skarżyła się Orzeszkowa w liście do Méyeta. [...] - Od przyjazdu do Grodna pisać przestałam. Mózgowa maszyna moja stanęła i roboty spełniać nie chce. Nic to w gruncie ważnego, bo prędzej czy później wezmę się znów do roboty, ale już »Tygodnikowi« powieści, która nie postępuje, od N[owego] Roku drukować pozwolić nie mogę, bo nuż stagnacja trwać będzie dłużej, niż myślę! [...]".

Ale redakcja "Tygodnika Ilustrowanego" nie myślała ustępować; zręczny taktyk, Wincenty Korotyński, tak długo kusił biedną autorkę, aż wreszcie zgodziła się ona oddać do druku w odcinkach "Tygodnika Ilustrowanego" nie ukończoną powieść.

[...] w początkach grudnia 1886 roku rękopis pierwszego tomu "Nad Niemnem" znalazł się w redakcji "Tygodnika Ilustrowanego", a pisarka z tym większą gorliwością zabrała się do pracy nad dalszym ciągiem powieści. Ale nie szła ona łatwo. Przeszkadzały dokuczliwe migreny, zimna, brak usposobienia [...].

Wreszcie nadszedł pomyślniejszy czas i dla "Nad Niemnem". Od stycznia do grudnia 1887 roku trwał druk "Nad Niemnem" w "Tygodniku Ilustrowanym", a w roku następnym ukazało się pierwsze wydanie książkowe.

Autorka odniosła zdecydowany sukces. Jeszcze w czasie druku utworu w "Tygodniku" czytelnicy z niecierpliwością oczekiwali na kolejne odcinki nadniemeńskiej epopei. Poddawali się nie tylko artystycznym urokom powieści, ale również odczytywali jej patriotyczny podtekst.

(Z książki Edmunda Jankowskiego: "Eliza Orzeszkowa", W-wa 1964)

[Czytelnik, 1971]

Książka o obrzydliwej, realistycznej formie i bardzo niesmacznej treści. Rozwlekłe, naturalistyczne opisy nie mają nic wspólnego ze sztuką, która powinna być selektywnym odtwarzaniem rzeczywistości. Fotograficzne odwzorowanie przyrody i nieciekawego życia nieciekawych ludzi to nie wartość, to wręcz estetyczna antywartość. Nic dziwnego, że większość licealistów po ukończeniu edukacji stroni od książek, skoro ich zdrowa reakcja na tę zbrodnię na umyśle jest karana złymi ocenami z języka polskiego....

Zainteresowałam się "Nad Niemnem" w wieku 15 lat. Chciałam przeczytać coś innego, coś, co wielu ludzi uważa za "nudziarstwo" i sprawdzić, czy książka mi się spodoba. Nawet moja ulubiona polonistka powiedziała, że z tą powieścią się męczyła i że to straszna nuda. Wiele osób po lekturze "Nad Niemnem" narzekało na długie i nudne opisy przyrody. Ja jednak zaczęłam czytać. Po skończeniu I tomu od razu z przyjemnością zabrałam się za II, a potem za III. Opisy przyrody rzeczywiście były długie, ale stw...

"Nad Niemnem" to wspaniała książka, pełna pięknych opisów przyrody. Nie potrafię zrozumieć ludzi, którym ta powieść kojarzy się wyłącznie ze szkolną lekturą obowiązkową, a przeczytanie jej uważają za przykrą konieczność. Ja "połknęłam" powieść z przyjemnością, choć jestem dopiero w gimnazjum. I wszystkim polecam!