Książka: Kompleks Portnoya

Mam taki notesik, już chyba czwarty z kolei, w którym bazgrzę sobie podczas lektury: utrwalam spostrzeżenia, zapisuję lokalizację godnych uwagi cytatów i w ogóle podchodzę do sprawy profesjonalnie, muszę jedynie opanować robienie notatek bez odrywania wzroku od lektury. Staram się przy tym być zwięzły i standardem jest, że powieść o objętości "Kompleksu Portnoya" zajmuje w owym notatniku stronę, czasem półtorej, ale nie przesadzajmy. Jakież było moje zdziwienie, kiedy spostrzegłem, że kończę trz...

Koniec lat sześćdziesiątych. W prowincjonalnych miasteczkach i metropoliach amerykańskiego pięknego snu coraz ciszej rozbrzmiewa country i blues. Jazz wchodzi w fazę bycia snobistyczną zabawką nowojorskich intelektualistów – traci swą buntowniczą esencję. Od Wschodu nadciąga brytyjska inwazja, z Meksyku napływają nieprzeliczone tony marihuany, z chemicznych laboratoriów wyciekają LSD, pochodne meskaliny i tabletka antykoncepcyjna. Dzieci straconego pokolenia wchodzą w dorosłość. „Beat generation...

"Kompleks Portnoya" jest książką o co najmniej dwóch odczytaniach – węższym i szerszym. Z jednej strony można ją traktować jako opis czegoś, co (nawiązując do "sroczości" - terminu Miłosza) można nazwać „żydowskością”, a więc swoistym dyskursem jednej z grup społecznych. A posługiwanie się tym akurat dyskursem jest trudne, bo jest on umieszczony w społeczeństwie postrzeganym przez podmiot jako wrogie „żydowskości”. Tak, „postrzeganym” właśnie, a nie wrogim rzeczywiście (naturalnie gdy mówimy...

Książka na długo zapada w pamięć, choć nie jest żadnym rewelacyjnym dokonaniem literackim. To, co każe ją pamiętać, to tematyka. Okres dojrzewania każdego młodego chłopca to czas namiętnych uczuć, poznawania samego siebie oraz swojego ciała, co też bohater czyni z niezwykłą dokładnością i wnikliwością. To powieść o onanizowaniu się, jego skutkach i wynikających zeń problemach. Ogarnięty manią dogadzania samemu sobie Portnoy jest zagubionym i sfrustrowanym młodzieniaszkiem, któremu bardzo trudno ...

"Kompleks Portnoya" ukazał się w Stanach Zjednoczonych jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku. Było to wówczas głośne wydarzenie literackie, które już na trwałe wpisało się w historię współczesnej literatury amerykańskiej.

Powieść jest słynnym wyznaniem Alexandra Portnoya, który powodowany w życiu nieposkromioną seksualnością, nie może się jednocześnie uwolnić od całego bagażu dzieciństwa ze wszystkimi jego cieniami i blaskami.


"Panie doktorze, proszę mi powiedzieć, czego mam się najpierw pozbyć - nienawiści... czy miłości? Bo nie doszedłem jeszcze do wspomnień, które sprawiają mi przyjemność, to znaczy wywołują błogie, dotkliwe poczucie nostalgii! Wszystkie te obrazy... bombardują mój umysł tak natarczywie, że przez chwilę zapominam, gdzie jestem... gdyż myślą wracam do nich, do dzieciństwa. Niby to tylko błahostki, a przecież stanowią chwile równie przełomowe dla dziejów mojego istnienia jak chwila poczęcia..."


W roku 1997 Philip Roth uhonorowany został nagrodą Pulitzera za powieść "Amerykańska sielanka". W 1998 otrzymał w Białym Domu National Medal of Arts, a w 2002 zdobył najwyższą nagrodę American Academy of Arts and Letters - Gold Medal in Fiction. Roth jest dwukrotnym laureatem National Book Award i National Book Critics Circle Award oraz trzykrotnym - PEN/Faulkner Award. "Spiskowi przeciwko Ameryce" Stowarzyszenie Historyków Amerykańskich przyznało w roku 2005 swoją nagrodę dla "wybitnej powieści historycznej poświęconej tematyce amerykańskiej i opublikowanej w latach 2003/2004".

W ostatnim czasie Roth otrzymał dwie najbardziej prestiżowe nagrody PEN: w 2006 roku PEN/Nabokov Award, natomiast w roku 2007 - PEN/Saul Bellow Award za osiągnięcia w dziedzinie literatury amerykańskiej.

Philip Roth jest jedynym żyjącym pisarzem amerykańskim, którego dzieła zebrane wydawane są w kanonicznej edycji Library of America.


[Wydawnictwo "Czytelnik", 2011]