Książka: Londyńczycy

Rec. Katarzyna Malec Ocena: 5/6 To już drugie, uzupełnione wydanie książki Ewy Winnickiej. Znalazły się w nim, oprócz znanych czytelnikom pierwszego druku, kolejne reportaże oraz Samouczek Emigranta – praktyczny poradnik dla napływowej ludności. Tytuł Londyńczycy jest tyle nieprecyzyjny, co wieloznaczny. Budzi on skojarzenia z emigracją zarobkową, która masowo ogarnęła Polskę po 2000 roku. Nic bardziej mylnego. Ewa Winnicka sięga daleko wstecz, a zbiorowym bohaterem swych reportaż...

Reportaże Ewy Winnickiej są formą rozliczenia historii Polski z tzw. emigracji londyńskiej. W odróżnieniu od emigracji paryskiej, skoncentrowanej przy lewicowo-liberalnym Giedroyciu z jego "Kulturą", polski Londyn skupiał się wokół rządu i "Wiadomości" Grydzewskiego. Paryżowi sprzyjali uznani literaci, jak Gombrowicz czy Miłosz; Londynowi - rząd i prezydent na uchodźstwie. Różnice opinii na temat PRL nie były duże, ale na temat wizji nowej Polski - ogromne, porównywalne do różnic między Kości...

W 2008 roku w Brixton młody włoski artysta znalazł na śmietniku trzy tysiące czarno-białych fotografii. Bez podpisów, bez dat, niewiadomego autorstwa. Wygląd fotografowanych osób wskazywał, że zdjęcia zostały zrobione w latach pięćdziesiątych XX wieku. Były tam damy w strojach wieczorowych, urzędnicy w garniturach, panny młode, księża, dzieci, aktorzy amatorskiej sceny. Tak oto zaczyna się niezwykła opowieść o polskich emigrantach, rozbitkach z otoczenia Władysława Andersa, dla których nie było miejsca w nowej Polsce. O ludziach, dla których życie na obczyźnie było bolesnym zderzeniem ze zhierarchizowanym społeczeństwem brytyjskim i z brytyjskimi władzami. O wielkiej polityce, która mieszała się z osobistymi dramatami. O drobiazgowych przygotowaniach do III wojny światowej. O trudnościach życia codziennego. O samotności i nieudanych małżeństwach polsko-polskich i polsko-brytyjskich. O permanentnym konflikcie: politycznym, międzypokoleniowym, religijnym. O planach osadzenia na polskim tronie brytyjskiego księcia. O rozczarowaniu w 1989 roku.


"Czyta się tę książkę trochę jak thriller, trochę jak romans, a nawet fantastykę. O polskim złocie, o niedoszłym królu Polski, o miłości dwóch kobiet do generała Andersa, o polsko-angielskich małżeństwach, o polskim Kościele na obczyźnie, o uratowanych dzieciach żydowskiego pochodzenia, o polskim klasycystycznym pałacu na Ealingu... Polski Londyn wojenny i powojenny wydaje się jedną wielką intrygą – i to niezwykle ciekawą, wciągającą. Pikanterii dodaje fakt, że to wszystko prawda. Polacy w czasie wojny wylądowali tam jak na Marsie - tak to ujął któryś z bohaterów i chyba nie minął się z prawdą. Przeczytałem »Londyńczyków« jednym tchem – po prostu nie mogłem odłożyć tej książki".

Chris Niedenthal

[Wydawnictwo Czarne, 2011]