Dodany: 18.04.2012
|
Autor: fnord23
Jan Karski (wł. Jan Kozielewski, 1914-2000) to postać niezwykła: żołnierz Armii Krajowej, emisariusz podziemia; dwukrotnie odwiedził warszawskie getto, dotarł do obozu w Bełżcu, gdzie na własne oczy zobaczył koszmar samotnej śmierci tysięcy dzieci, kobiet i mężczyzn. Tajemnice, które mu powierzali przywódcy konspiracji w kraju, przekazywał polskim władzom emigracyjnym. Informował aliantów o tragicznej sytuacji Polski okupowanej przez dwóch najeźdźców. Na specjalnej audiencji przyjął go prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin D. Roosevelt.
Karski to również analityk, dociekliwy autor obszernych raportów. Jego książka o polskiej konspiracji – „Tajne państwo” – zdobyła ogromny rozgłos. Jan Karski zapisał się w pamięci pokoleń nie tylko jako odważny żołnierz i emisariusz, ale także jako człowiek, który upomniał się u wielkich tego świata o mordowanych przez nazistów polskich Żydów. Po wojnie z równym zaangażowaniem upominał się o pamięć o nich.
„Ani w raportach rządu emigracyjnego, które sporządził po przyjeździe do Londynu, ani w »Tajnym państwie« Karski nie napisał wszystkiego, co wiedział o położeniu Żydów w okupowanej Polsce. Po pierwsze na przygotowanie raportów miał niewiele czasu – czekał na nie rząd, a Karski chciał też zdążyć przed powrotem gen. Sikorskiego ze Stanów Zjednoczonych. Po drugie musiał narzucić sobie pewien rygor – w końcu spodziewano się podanych w zwięzłej formie rzeczowych informacji, a nie opartej na emocjach swobodnej opowieści. Z kolei pisząc »Tajne państwo« koncentrował się na tym, co według niego było wówczas dla polskiej narodowej sprawy najważniejsze. [...]
Ten, wydawałoby się, poboczny przedmiot jego obserwacji okazał się, jak wiemy, niezwykle ważny – może nawet najważniejszy – dla miejsca Jana Karskiego w pamięci zbiorowej. Jeden z wielu bohaterskich żołnierzy polskiego podziemia stał się symbolem solidarności z mordowanym przez nazistów narodem żydowskim. Misja Karskiego obrosła w mity i legendy, jego zaś powszechnie nazywano »człowiekiem, który próbował zatrzymać Holokaust«”.
Andrzej Żbikowski, historyk, profesor w Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, pracownik naukowy Żydowskiego Instytutu Historycznego, członek Centrum Badań nad Zagładą IFiS PAN. Autor wielu publikacji poświęconych dziejom polskich Żydów w XIX i XX wieku („Żydzi krakowscy i ich gmina”, „Żydzi”, „U genezy Jedwabnego. Żydzi na Kresach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej”) i wydawca źródeł („Archiwum Rigelbluma. Relacje z Kresów”, „Raport Fritza Katzmanna”, „Raport Jürgena Stroopa”).
[tekst z obwoluty]
[Świat Książki, 2011]