Książka: Księga istot zmyślonych

Robiąc remanent w sklepiku z aniołami trafiłem na "Anioły Swedenborga" "Przez ostatnie dwadzieścia pięć lat swego pracowitego żywota znany filozof i uczony, Emanuel Swedenborg, mieszkał w Londynie. A że Anglicy nie są zbyt rozmowni, nabrał codziennego zwyczaju rozmawiania z demonami i aniołami. Bóg pozwolił mu na odwiedzenie tamtego świata i na powrót do ziemskiego. Chrystus powiedział, że aby dusza mogła dostać się do Nieba, musi być sprawiedliwa. Swedenborg dodał, że powinna być inteligentn...

Niezwykłe istoty występujące na kartach tej książki, łączącej erudycję i wdzięk, wzbudzały ongiś podziw lub strach, inspirowały ludzkie wierzenia i przesądy. Poszczególne okazy fantastycznej fauny, rozproszone po najrozmaitszych religiach i mitologiach, a także dziełach literackich, grożą mękami piekielnymi, niekiedy wróżą pomyślność, czasem wkraczają niemal na obszar metafizyki. Jak pisze sam Borges: "Treść tej książki usprawiedliwiałaby włączenie Hamleta, kropki, akapitu, powierzchni, nadprzestrzeni, wszelkich klasyfikacji, być może każdego z nas, a także bogów. W sumie - niemal wszechrzeczy. Ograniczyliśmy się jednak do tego, co bezpośrednio wiąże się z pojęciem „istot zmyślonych”... dziwnych stworów, jakie w czasie i przestrzeni poczęła ludzka wyobraźnia".

Tomik ten, opublikowany w 1967 roku (przy współpracy z Margaritą Guerrero), w pierwszym polskim wydaniu nosił tytuł "Zoologia fantastyczna". Teraz wracamy do tytułu, jaki nadał mu Borges.

[Prószyński i S-ka, 2000]

Nie wiemy, jak wygląda jeleń niebiański (może dlatego, że nikt nigdy nie oglądał go z bliska), ale wiemy, że to tragiczne zwierzę żyje pod ziemią, a jego jedynym pragnieniem jest wyjść na światło dzienne. Ponieważ zaś umie mówić, prosi górników, by mu w tym pomogli. Z początku usiłuje ich przekupić, obiecując, że wskaże złoża drogocennych kruszczów, ale gdy to zawodzi, zaczyna ich straszyć, wobec czego przerażeni zamurowują je w głębokich korytarzach kopalni. Mówi się również o górniakch męczony...