Książka: Polska anarchia

Nieznaną dotąd książkę Jasienicy wypatrzyłam w biblioteczce pewnej młodej osoby - zupełnie niezainteresowanej naukami humanistycznymi i niemającej pojęcia, w jaki sposób ta pozycja znalazła się między literaturą z zakresu chemii i biologii - która zgodziła się pożyczyć mi ją na czas nieokreślony, aż zgłosi się ktoś posiadający do niej tytuł własności. Rzecz okazała się zbiorem esejów historycznych powstałych w latach 60. i – z wyjątkiem jednego – opublikowanych już po śmierci pisarza. Motywe...

Wielopolski uchodził u nas za świetlaną postać, której polska anarchia nie pozwoliła przychylić krajowi nieba. Jeśli popatrzeć od strony faktów, okaże się, że ówczesne społeczeństwo, konspiracji nie wyłączając, skłonne było do daleko idących kompromisów, do umiarkowania, lecz nie za wszelką cenę.

Słusznie karci się odruchy i ostrzega przed nimi. Historia powinna jednak rotrząsać sumienia przede wszystkim tym, co mając władzę stwarzają warunki sprzyjające odruchom, a nie tym, co właściwie padali ofiarami.

Tymczasem w naszym dziejopisarstwie od dawna funkcjonuje dziwny polski samograj. Ilekroć zaczyna się konflikt pomiędzy społeczeństwem a władzą, zawsze winne jest społeczeństwo. A odwrotnie nigdy być nie może?