Książka: Złoty rydwan

Po raz pierwszy zetknęłam się z twórczością Egiptu. I choć nie jest dla mnie pierwszyzną literackie "doświadczanie" podłego traktowania kobiet w islamie, to jednak opowieść usnuta przez S. Bakr niesie z sobą odmienne od poprzednich lektur przesłanie. Ale od początku, pozwolę sobie przypomnieć (bo już dużo opisów i recenzji tej książki pojawiło się w wielu serwisach internetowych) treść książki. W książce tej główne role otrzymały kobiety. I to nietypowe kobiety - głównie bywalczynie więzienny...

Jak pewnie większości z nas, Egipt kojarzy mi się z piramidami, sfinksem, Kanałem Sueskim, a w ostatnich latach z zamachami terrorystycznymi i kłopotami klientów nierzetelnych biur podróży. I pewnie jak większość, nigdy nie czytałam żadnej książki mówiącej o współczesnym Egipcie. I chyba nie będę też zbyt oryginalna przyznając, że nie sądziłam, iż pierwszą książką egipskiego pisarza, jaka trafi w moje ręce, będzie powieść napisana przez kobietę – w końcu stereotypy dotyczące krajów muzułmańskich...

To pierwsza przetłumaczona na polski książka tej autorki. Mam jednak głęboką nadzieję, że będzie to jedna z wielu. Cóż to za piękna opowieść! Trudno będzie mi się powstrzymać od ochów i achów, ale postaram się. Jest to opowieść snuta ustami Azizy, jednej z kobiet osadzonych w egipskim więzieniu. Poznajemy jej los, przyczynę, która przywiodła ją do spędzenia reszty życia w takim miejscu. Ale też dzięki Azizie i jej opowieści poznajemy inne kobiety, którymi zapełnione jest to więzienie. A je...

Książka piękna, ale wstrząsająca. Jest to właściwie zbiór historii o losach kobiet w Kairze. Wszystkie one zostały wtrącone do więzienia przez mężczyzn. Wszak w Kairze w sądach pracują tylko mężczyźni sędziowie, a o ławach przysięgłych nie było tam ani słowa, z czego wnoszę, że ich tam nie ma. Nie to jest jednak najistotniejsze. Otóż losy tych kobiet są zazwyczaj złe - wszystkie one mają ciężkie życie i tragicznie kończą. Tak, do tego przywykłyśmy, czytając wiele różnych książek. Ale dla m...

Dawno, dawno temu w pewnym egipskim więzieniu - tak mogłaby zaczynać się ta baśniowa powieść Salwy Bakr. Mogłaby - pod warunkiem, że przyjęlibyśmy tutaj parę "ale". Ale nie jest to baśń dla dzieci. Ale nie jest to bajka wyssana z palca, która nie ma związku z rzeczywistością. Ale nie wszystko kończy się w niej dobrze... Sporo tych "ale" - baśniowy klimat rodem z opowieści Szeherezady jest jednak wyczuwalny na tyle, że nie sposób nie szukać w "Złotym rydwanie" takich analogii. Postacią centra...

Siedząc w celi kobiecego więzienia, Aziza postanawia stworzyć złoty rydwan, który poniesie ją do nieba, gdzie spełnią się wszystkie jej marzenia. Pragnie zabrać ze sobą niektóre ze współtowarzyszek niedoli. Analizując losy swoich koleżanek z więziennych cel, rozważa, która z nich zasługuje na darmową przejażdżkę do raju. Jej bezlitośnie szczere komentarze dotyczące przyjaciółek oraz ich rozmaitych przestępstw – morderstw, kradzieży, handlu narkotykami – składają się na tom współczesnych baśni z tysiąca i jednej nocy.

Salwa Bakr przekazuje cyniczne i cierpkie spojrzenie na to, w jaki sposób kobiety o zupełnie różnym pochodzeniu – niektóre winne, inne niewinne – radzą sobie razem na jednym oddziale. Zarysowuje również obraz skomplikowanego życia najniższych warstw społecznych współczesnego Egiptu. Z opisów przestępstw popełnianych przez bohaterki wyłaniają się zarazem ich pragnienia i tęsknota za lepszym życiem oraz problemy związane z niemożnością realizacji tych marzeń w uczciwy sposób.


Salwa Bakr urodziła się w 1949 roku w Egipcie w rodzinie z niższej klasy średniej. Opowieści i rytuały przekazywane przez jej wcześnie owdowiałą i niewykształconą matkę wpłynęły na zainteresowanie Salwy światem i językiem ubogich, prostych kobiet, które są głównymi bohaterkami jej powieści.

Pisarka ukończyła studia ekonomiczne na Uniwersytecie w Ajn Shams i uzyskała tytuł magistra w zakresie krytyki literatury w 1976 roku. Jej wczesne opowiadania dotyczyły głównie kobiet zepchniętych na margines społeczny z powodu ubóstwa. Zainteresowanie międzynarodowej krytyki zdobyła jednak dopiero dzięki powieści "Złoty rydwan", w której używa technik narracyjnych podobnych do tych wykorzystywanych w opowieściach Szeherezady, aby pokazać życie kobiet zamkniętych w egipskim więzieniu.

Eksperymentowanie z narracją oraz nacisk na poznawanie prywatnego świata kobiet to dwie cechy pisarstwa Salwy Bakr, które wywarły duży wpływ na pisarzy zarówno z jej pokolenia, jak i autorów młodszej generacji. Ona sama zaś podkreśla, że inspiracją dla jej twórczości były takie nazwiska w literaturze europejskiej, jak Czechow, Cervantes i Isabel Allende.

[Smak Słowa, 2009]